نشست «کاربست هوش مصنوعی، به مثابه روش تدوین نظام مسائل فقه های معاصر» یکشنبه ۳۰ اردیبهشت ماه از سوی پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سعید صراف زاده، عضو شورای سیاستگذاری ستاد راهبری فنآوریهای هوشمند حوزه های علمیه، سی ام اردیبهشت ماه در نشست علمی «کاربست هوش مصنوعی، به مثابه روش تدوین نظام مسائل فقه های معاصر» که از سوی پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر برگزار شد، با بیان اینکه ضرورت دارد ابتدائا مفاهیم این بحث مورد بررسی قرار گیرد تا بعد ربط میان آنها مشخص شود گفت: ارتکاز ما نسبت به هوش این است که یک قوه و یک توان است. این قوه و توان طبیعتا یک امکان به کار گیری خواهد داشت که اگر این کارها به شکل منظم انجام شود مساله روش به میان خواهد آمد و از این حیث با بحث روش ارتباط پیدا می کند. نظام مسائل ارتباط میان یک سری امور است. نظام مسائل در عالم اعتباریات چیزی است که برای مجموعه مسائل ارزش گذاری کرده و یک ساختمانی از ارزش ها و تعاریف تشکیل می دهد. در این ساختمان یک سری تعاریف اولیه، ارزش ها و اصول داریم که روابط میان آنها شبکه ای به معنای عام تشکیل می دهند.
حجت‌الاسلام و المسلمین صراف زاده با بیان اینکه فقه های معاصر عبارتند از موضوعاتی که یا در گذشته نبوده اند و یا ما با آنها روبرو نبوده ایم بیان کردند: یکی از ویژگی های جدی فقه معاصر با توجه به پیچیدگی خارجی موضوعات آنها کار پژوهشی فقهی در خصوص مسائلی است که پیچیدگی خارجی و توارد عناوین وارد بر معنونات دارند.
وی در این زمینه گفت: با توجه به آنچه بیان کردیم ما با یک سری روش هایی مواجه هستیم که هوش با به کارگیری آنها اموری را انجام می دهد و این امور نوعا از سنخ تحلیل، تصمیم و کارهای ذهنی هستند.
وی با بیان این پیش فرض که هوش مصنوعی مبتنی بر زیرساخت هایی است بیان کرد: یکی از مهمترین کارکردهای هوش مصنوعی در اینجا تدوین نظام مفاهیم و روابط میان آنهاست. به این هستان نگار می گویند که پایه های مختلفی دارد که منطقی، روشی و فرمی انواع مختلف این پایه ها به شمار می روند. با توجه به این زیرساخت ها می توانیم از آنها الگوبرداری کنیم.
فهرست مطالب
فرآیندی سازی اصول فقه از مزایای استفاده از هوش مصنوعی است
این پژوهشگر فقه اسلامی تصریح کرد: یکی از زیربناهای مهم هوش مصنوعی، زیر بنای منطقی است. کارهای فُرگه، برآمدن منطق گزاره ها، منطق مرحله اول و بطور کلی منطق ریاضی و یکی از شاخه های آن یعنی منطق ریاضی از مصادیق این زیربنا می باشند. روش فرگه بر موجودیت انگاری همه چیز استوار است. او معتقد است شما با x هایی سر و کار دارید که اوصاف و روابطی دارند – این زیرساخت است – حالا ما باید ببینیم با روش فرگه می توانیم سراغ چیزهایی برویم که موجودیتی برایشان قائل نیستیم؟
عضو شورای سیاستگذاری ستاد راهبری فنآوریهای هوشمند حوزه های علمیه با بیان این پیش فرض که باید با چشم باز به سراغ این زیرساخت ها رفت، الگوریتم را یکی از مفاهیم مهم در این زمینه دانسته و بیان کرد: الگوریتم یک سری فعالیت های گام به گام کاملا تعریف شده اند که قابلیت این را داشته باشد که یک ماشین انجام دهد. در الگوریتم می توان با تعریف مفاهیم و بعد تدوین ارتباطات میان آنها – مانند ارتباط میان مفاهیم اعم و اخص – در فقه مدخلیت یافت.
وی افزود: یکی از مصادیق ثمره این کار نظام های سازماندهی دانش است که در قالب اصطلاحنامه ها که روابط میان اصطلاحات را نشان می داد چهره تعین به خود گرفت. نگاه الگوریتمی، نگاه فرآیندی است که اگر وارد دانش اصول فقه شود می تواند تحولات اساسی را در علم اصول فقه به ارمغان بیاورد.
در انتهای بیانات اولیه وی به مصادیق کاربست هوش مصنوعی به مثابه ابزاری برای حل مسائل نوپدید پرداخته و گفت: بحث پیکره ها یک سری مصادری اند که با برچسب گذاری متناسب با خودشان و با استفاده های روشی می توانند مفاهیم را استخراج کرده، در منابع برچسب گذاری های متناسب بکنند و سپس با تدوین مفاهیم عناصر روشی اصطیاد می شوند مثلا می شود دید که صاحب جواهر کجاها بحث لغوی کرده، کجاها اقوال ادبا را نقل و نقد کرده است. اگر این روش ها درست احصاء شوند راه برای بکارگیری آنها در مسائل نوپدید بارخواهد شد.
تعریف جدید از مساله چه دلیلی دارد؟!
در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین محمدرضا فلاح تفتی مدیر علمی و راهبردی سایت ویکی شیعه در بیاناتی به نقد مطالب پرداخت و با بیان اینکه تلقی ما از مساله «قضیه» است گفت: ما در بیانات ایشان با تعریف جدیدی از مساله روبرو شدیم که فرمودند مساله یعنی حکم، موضوعات و محمولات. لکن تعریفی که از کتب بر می آید این است که مساله قضیه است نه خصوص حکم، محمول یا موضوع.
آیا هوش مصنوعی می تواند الگوریتم کشف مسائل خود را به ما توضیح دهد؟
مدیر علمی و راهبردی سایت ویکی شیعه افزود: شما هوش مصنوعی را به مثابه ابزار معرفی کردید نه روش، آیا مقصود شما از ابزار همان روش است یا مقصود دیگری دارید؟
وی با بیان اینکه باید منطق مساله بودن یا نبودن هرچیز را دانست بیان کرد: ما در مرحله کشف مساله نیاز داریم ببینیم زمینه های کشف مساله چه چیزهایی اند؟ منطق ممیز یک مساله چیست؟ بر اساس چه معیاری این مسائل در کنار هم قرار می گیرند؟
وی افزود: اکنون ما انتظار داریم هوش مصنوعی برایمان مسائل را کشف کرده و در کنارهم بچیند، آیا هوش مصنوعی می تواند به ما الگوریتم کشف مسائلش را به ما توضیح دهد؟ اخیرا آقای ایلان ماسک اعلام کرد کدهای منبع هوش مصنوعی خود را منتشر میکنم که ۳۱۴ میلیارد پارامتر دارد. حالا اگر ما بخواهیم ببینیم این تعداد پارامتر چطور عمل می کند و طبق چه فرایندی مسائل را کشف و دسته بندی می کند به پاسخی نمی رسیم. از دیگر سو زبان هوش مصنوعی عدد است و با زبان ما که مبتنی بر حروف است تفاوت دارد. برای مثال در یک آمار ما تفاسیر متعددی داریم و باید بدانیم تفسیر هوش مصنوعی از آن آمار چه مبنایی دارد؟ بنظر من هم اکنون اتکای بر هوش مصنوعی در زمینه مسائل نوپدید خطرناک است و راه قابل اعتمادی نیست.
در صدد تعریف مساله نبودم!
در انتهای جلسه حجت‌الاسلام و المسلمین صراف زاده به پاسخ پرسش های نقد محترم پرداخته و با بیان اینکه در صدد تعریف مساله نبوده است بیان کرد: عرض من این بود که در نظام مسائل یا ارتباط از حیث موضوع است یا حکم و من در صدد تعریف مساله نبوده ام.
وی در ادامه افزود: هوش مصنوعی خودش روش نیست بلکه از روش هایی استفاده می کند. در مورد اینکه آیا هوش مصنوعی می تواند الگوریتم کشف مسائل خود را به توضیح بدهد باید گفت هوش مصنوعی با استفاده از دنباله هایی که ما به آن می دهیم و توسط آموزشی که او دیده به پرسش ها پاسخ می دهد. بنابراین هوش مصنوعی بر اساس همان داده هایی که ما به او داده ایم می تواند با کمک گرفتن از دیگر اطلاعات پاسخ بدهد.