مشروح گفتگوی اختصاصی پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر با دکتر علیرضا صالحی پژوهشگر دانشنامه فقه معاصر به شرح ذیل است:
فقیه ذوابعاد
مرحوم میرزا محمدحسین غروی نائینی از علمای معاصر و ذو ابعاد شیعه بشمار می روند زیرا ایشان مکتب و منش سه حوزه علمیه مطرح زمان خود را درک کرده اند: یعنی حوزه علمیه اصفهان و حضور در درس جهانگیر خان قشقایی، حوزه علمیه سامراء و حضور در درس میرزای شیرازی و حوزه نجف و کربلاء و حضور در درس آخوند خراسانی.
حضور در این سه حوزه و فراست و استعداد شخص میرزای نائینی سبب این شد که او تبدیل به مجدد الاصول شود چه اینکه وی صاحب نوآوری های بزرگ و دارای شاگردان معظمی همچون آیتﷲالعظمی خویی می باشد.
فقیه فعال در رویداد های اجتماعی
ایشان مواجهه فعال با رویداد های عصر خود داشته؛ در سامرا همراه میرزای شیرازی در نهضت تنباکو بود و بعد هم در دوره مشروطه و بعد از آن به همراه سید ابوالحسن اصفهانی در واقعه مبارزه مردم عراق با انگلیس حضور فعالی داشت. به همین دلیل نه تنها بعنوان یکی از مهمترین نظریه پردازان علمی بشمار می رود بلکه دارای فعالیت و شخصیت سیاسی هم بوده است.
فقیه عقل گرا
نائینی بعنوان یک فقیه اصولی دارای بنیان های فکری است که موثر در نظریه پردازی های سیاسی وی بوده است:
اول اینکه وی در حوزه عراق مواجهه مستقیمی با اندیشه های نوپدید غربی داشت که توسط حکومت عثمانی به عراق راه پیدا کرده بود به همین دلیل بسیار به عقل و سیره عقلا اهمیت قائل بود چون مشرب اصولی خاصی داشت و از رویکردهای اخباری گری بیگانه بود. او به سیره عقلای عالم اهمیت می داد و آن را حجت می دانست.
دوم اینکه احکام شرعی را به منصوص و غیر منصوص تقسیم می کند یعنی معتقد است هر مساله یا در ادبیات دینی ریشه دارد که منصوص است و طبق همان ریشه پیگیری می شود و یا در دین ریشه ندارد که در این صورت او معتقد است باید تعیین تکلیف در این حوزه به عقلاء واگذار شده و در آن فقیه می تواند قانونگذاری کند.
در این زمینه وی بر مستقلات عقلیه تکیه می کند و غیرمنصوصات را با همین ابزار تنظیم می کند.
فقیه سیاسی
نائینی بعد از آغاز استبداد صغیر در ایران، دفاعیه ای فقهی و اصولی از حکومت مشروطه طی نگارش رساله «تنبیه الامة و تنزیه الملة» انجام می دهد و به عمده مسائل روز سیاسی مبتنی بر آموزه های دینی می پردازد و این نشان از شجاعت علمی نائینی دارد چه اینکه این اتفاق زمانی رخ می دهد که مشروطه مهجور است و مشروطه طلبان یا دستگیر و اعدام شده اند یا منزوی شده اند. وضع به گونه ای است که آخوند خراسانی بعنوان بزرگترین حامی مشروطه درسش در شرف تعطیلی است در حالی که وقتی در گذشته در حرم علوی نماز میخواند تمامی صحن ها پر می شدند.
نائینی در این کتاب به پاسخگویی نسبت به شبهاتی که مخالفان مشروطه مطرح کرده اند نیز اقدام می کند به طوری که خیلی ها معتقدند این دفاعیه مهم ترین دفاعیه در رد شبهات مشروطه است.
درمورد این کتاب گفته شده است که فروع حکومتی در این رساله مطرح و نظام مند شده اند.
اندیشه های نائینی بر بسیاری از متفکران بعد از خود همچون امام خمینی و آیتﷲالعظمی سیستانی موثر بوده است.