به گزارش پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر به نقل از ایکنا، در چند سال اخیر برگزاری درس خارج با عنوان «فقه معاصر» در حوزه‌های علمیه رونق گرفته و بسیاری از اساتید به جای پرداختن به موضوعات سنتی و مرسوم حوزه، به موضوعات جدید روی آورده‌اند.
در فهرست دروس فقه معاصر سال جدید تحصیلی ۹۳ کرسی درس ذیل ۲۲ عنوان پیش‌بینی شده است که عبارتند از؛ فقه اجتماعی، فقه اخلاق، فقه اداره، فقه بورس و بازارهای مالی، فقه بیمه، فقه پزشکی، فقه پول، فقه تربیت، فقه جمعیت، فقه حکمرانی، فقه حکومت، فقه خانواده، فقه رسانه، فقه روابط بین‌الملل، فقه رویت هلال با چشم مسلح، فقه عدالت، فقه عقود مستحدثه، فقه قانون، فقه کارگزاران، فقه نظام اقتصادی اسلام.
چنانکه مشاهده می‌شود مباحث اقتصادی از نظر کمیت بر سایر موضوعات برتری دارد که شاید علت آن ضرورت بازسازی بنای اقتصاد اسلامی و پیاده‌سازی آن به عنوان رکن مهمی در تحقق دولت اسلامی باشد.
در این میان برگزاری دو جلسه درس توسط عباسعلی زارعی برای فقه رمزارزها و همچنین برگزاری دو درس با ارائه سیدصادق محمدی و حسین مفیدی در موضوع فقه هوش مصنوعی از نکات جالب در این فهرست است.
فقه هوش مصنوعی محمد محمدی قائینی سال گذشته نیز برقرار بود و در آن موضوعاتی نظیر تعریف هوش مصنوعی، استنباط از طریق هوش مصنوعی، عدم وجود تعقل و تدبر هوش مصنوعی، تفاوت هوش مصنوعی و هوش انسانی مورد بحث قرار گرفته است. در بخشی از این مباحث چنین عنوان شده است: «یکی دیگر از توانایی‌های ذهن انسان اعتبار سازی است. من نزدیک به چهار توانایی برای ذهن یادداشت کردم. این‌ها را بررسی کنیم و بعد ببینیم که این توانایی ذهن که در خدمت استنباط قرار می‌گیرد یعنی مجتهد با هوش انسانی خودش استنباط می‌کند بر اساس توانایی‌های ذهن، آیا این توانایی ذهن انسانی در هوش مصنوعی هم هست. اگر باشد استنباط در هوش مصنوعی هم ممکن است. ما توانایی ذهن انسان را در هوش مصنوعی می‌خواهیم بررسی کنیم که ممکن است چند مورد آن در هوش مصنوعی باشد و چند مورد هم نباشد ولی در مجموع می‌بینیم و بررسی می‌کنیم در طریقه استنباط. برخی از این‌ها اگر در هوش مصنوعی نباشد نمی‌تواند استنباط کند.»
در کلاس فقه پزشکی چه می‌گذرد؟
یکی دیگر از موضوعات قابل توجه در این فهرست، فقه پزشکی است. پرداختن به فقه پزشکی در حوزه علمیه سابقه‌دار است و در سال گذشته نیز دروسی با عنوان «طب در روایات» یا همان «طب اسلامی» در حوزه علمیه برگزار شده است. یکی از اساتید این دوره رسول باقری اصفهانی است که به بررسی آیات‌الابدان در قرآن پرداخته است. از جمله موضوعاتی که در این کلاس مورد بحث قرار گرفته است می‌توان به مراحل تکمیل جنین، جن‌زدگی، سنگ‌درمانی، چشم زخم و استغفار برای فرزندآوری اشاره کرد.
یکی از اساتید پرآوازه و همچنین پر حاشیه این دروس عباس تبریزیان است. آخرین جلسه درس تبریزیان در آرشیو دروس حوزه علمیه مربوط به سال ۱۴۰۱ است. وی در این جلسات به بررسی آناتومی بدن پرداخته است و آخرین بحثی که ارائه شده درباره دستگاه تناسلی بوده است و در این بحث روشی عجیب برای ترمیم بکارت توسط آغشتن پنبه در شیر اسب یا ماده کیسه صفرای گوساله ارائه شده است.
سوای دروسی که مستقیما به مباحث طبی و درمانی ارتباط دارند، دروس دیگری برای بررسی احکام فقهی و حقوقی پزشکی نیز در حوزه برگزار می‌شود. به عنوان مثال محمدی قائینی در دروس احکام پزشکی مسائلی نظیر مسئولیت پزشک، نشر حرمت با شیردهی در موراد تلقیح مصنوعی و اهدای جنین را بررسی کرده است.
در درس خارج فقه پزشکی سیدصادق محمدی نیز موضوعاتی چون حکم وضعی شبیه‌سازی، حکم فقهی اتانازی و پیوند اعضا مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در بخشی از این مباحث درباره حکم وضعی شبیه‌سازی عنوان شده است: «بحث ما در مورد حکم وضعی شبیه‌سازی بود و اینکه آیا طفلی که شبیه سازی شده دارای مادر است یا نه؟ اقوال را بیان کردیم تا آنجایی که در وسع این کلاس بود و شاید خیلی طولانی کردنش مخلّ باشد. حالا می‌خواهیم نظر مختار را بیان کنیم … یک چیزی مسلّم است که ما از آیات و روایات استفاده می‌کنیم که هر زنی زایمان کرد این أمّ است. درست است که این آیه شریفه «إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ» در مقام تعریف أمّ نیست اما بالأخره از این آیه می‌شود فهمید که آن إمرأة که زایمان می‌کند مادر است».
مراجع تقلید چه درس می‌دهند؟
بررسی برنامه درسی مراجع تقلید بیانگر این نکته است که آنها اقبال چندانی به موضوعات جدید ندارند و عموما به موضوعات سنتی می‌پردازند. موضوع درس فقهی آیتﷲ نوری همدانی «کتاب الصلوه» بوده و آیتﷲ جوادی آملی نیز در سال گذشته «کتاب القضاء» را مورد بررسی قرار داده است. آخرین موضوعی که آیتﷲ مکارم شیرازی تدریس کرده امر به معروف و نهی از منکر بوده که مربوط به سال ۹۹ است. آیتﷲ سبحانی نیز سال گذشته موضوع ربا را برای ارائه درس انتخاب کرده. آیتﷲ شبیری زنجانی نیز آخرین موضوعی که تدریس کرده بحث مضاربه بوده که مربوط به سال ۹۴ است.