اشاره:

عقل اگرچه به‌عنوان یکی از منابع چهارگانه تشریع از دیرباز مطرح بوده است، اما تقریباً همه اذعان دارند که استفاده از آن در عملیات استنباط حکم شرعی، بسیار کم و بلکه انگشت‌شمار بوده است. در این میان، برخی همچون شهید صدر معتقدند حتی یک حکم فقهی هم نداریم که تنها مستند آن، دلیل عقل باشد. همین امر موجب شده است تا یکی از مهم‌ترین اعتراضات نواندیشان دینی، عدم به کارگیری جدی عقل در عملیات استنباط حکم شرعی باشد. در زیر نمایه مقالاتی که در آن، به دلیل عقل، به‌عنوان یکی از ادله استنباط حکم فقهی پرداخته شده است، از نگاه شما می گذرد. این نمایه مقالات، در دو بخش پارسی و عربی ارائه می گردد.

الف: مقالات پارسی

1. بررسی کاشفیت حکم عقل عملی از حکم شارع (از دیدگاه شهید صدر و محقق نائینی)

نویسنده: بابازاده، مصطفی؛

مجله: پژوهش‌های فقه اسلامی و مبانی حقوق زمستان ۱۳۹۷ – شماره ۱ (‎۱۰ صفحه – از ۲۵ تا ۳۴)

2. بررسی حجیت حکم عقل از دیدگاه علامه طباطبائی؛ با تکیه بر تفسیر المیزان

نویسنده: پیروز فر، سهیلا؛ عبدخدایی، بشری؛

مجله: معرفت آذر ۱۳۹۳ – شماره ۲۰۴ رتبه علمی-ترویجی (۱۶ صفحه – از ۱۱ تا ۲۶)

3. اثبات حکم شرعی با حکم عقل و بررسی مصادیق آن

نویسنده: شکاری، روشن علی؛ افشار قوچانی، زهره؛

مجله: مطالعات حقوق خصوصی «تابستان ۱۳۹۱، سال چهل و دوم – شماره ۲۶ رتبه علمی-پژوهشی» (‎۲۰ صفحه – از ۱۶۷ تا ۱۸۶)

4. پژوهشی در چیستی سیره عقلا و نسبت آن با حکم عقل

نویسنده: فخلعی، محمد تقی؛

مجله: فقه و اصول بهار و تابستان ۱۳۸۹ – شماره ۸۴ رتبه علمی-پژوهشی (‎۳۰ صفحه – از ۹۷ تا ۱۲۶)

5. حکم شرع لطفی است درباره حکم عقل

نویسنده: سبحانی تبریزی، جعفر؛

مجله: کلام اسلامی تابستان ۱۳۸۷ – شماره ۶۶ (‎۷ صفحه – از ۵ تا ۱۱)

6. تلازم حکم عقل و شرع

نویسنده: ربانی گلپایگانی، علی؛

مجله: قبسات بهار ۱۳۹۳ – شماره ۷۱ رتبه علمی-پژوهشی (‎۲۲ صفحه – از ۵ تا ۲۶)

7. مطالعه مقارن حکم عقل در شرع و حقوق ایران

نویسنده: مظاهری کوهانستانی، رسول؛ نیازی، عباس؛

مجله: قضاوت تابستان ۱۳۹۵ – شماره ۸۶ (۲۷ صفحه – از ۱۲۵ تا ۱۵۱)

 

ب: مقالات عربی

1. حکم العقل و حکم الهوی

نویسنده: أحمد حسن مسلم؛

مجله: منبر الاسلام السنة الثلاثة و الأربعون، ذی الحجة ۱۴۰۵ – العدد ۱۲(‎۲ صفحه – از ۷۷ تا ۷۸)

2. أدلة حجیة حکم العقل

مجله: اجوبة المسائل الدینیة الدورة الثانیة، شوال ۱۳۷۷ – العدد ۱۰ ‎ (۴ صفحه – از ۲۵۴ تا ۲۵۷)

3. حکم العقل و الدین و الخرافات و التلفیق و التقلید

مجله: المنار ۱۴ شهریور ۱۳۰۸ – شماره ۴۸۰ (۸ صفحه – از ۱۸۵ تا ۱۹۲)

4. قاعدة الملازمة بین حکم الشرع و حکم العقل

نویسنده: احمد بیگی، ربابه؛

مجله: فقه و حقوق خانواده تابستان ۱۳۷۵ – شماره ۲ (۱۳ صفحه – از ۴۷ تا ۵۹).

5. أسرار الشریعة: حکم العقل فی عموم الشریعة الإسلامیة

نویسنده: نجیب محمد أحمد؛

مجله: منبر الاسلام السنة الثامنة، ربیع الأول ۱۳۷۰ – المجلد ۲(۴ صفحه – از ۲۹ تا.۳۲)

6. قاعدة الملازمة بین حکم الشرع و حکم العقل

نویسنده: احمد بیگی، ربابه؛

مجله: فقه و حقوق خانواده بهار ۱۳۷۵ – شماره ۱ (‎۱۰ صفحه – از ۵۷ تا ۶۶)