اشاره
تدریس موضوعات نوپدید در دروس خارج فقه، سابقه زیادی ندارد. تا یکی دو دهه اخیر نیز این موضوعات و مسائل صرفاً در ضمن مباحثی از قبیل مسائل مستحدثه، مستجدّات و نوازل مطرح می‌شدند و تقریباً نمی‌شد درس خارجی را یافت که به واکاوی حکم فقهی مسائل «یک باب فقهی نوپدید» بپردازد. ازاین‌رو، برخی مباحث فقه هنر در ضمن دروس خارج فقه مکاسب محرمه، برخی مسائل فقه پزشکی در ضمن کتاب ضمان و تجارت، و برخی مسائل حوزه زنان و خانواده نیز در کتاب النکاح مطرح می‌شد. در دو دهه اخیر و با جدّی شدن گفتمان فقه‌های نوپدید یا فقه‌های مضاف، دروس خارج نیز به سمت پرداخته به «ابواب فقهی نوپدید» حرکت کردند. شاید بتوان گفت یکی از ابواب فقهی که نسبتاً با اقبال خوبی مواجه شد، فقه رسانه بود. در این دو دهه، چندین درس خارج فقه رسانه در حوزه‌های مشهد، قم و تهران برگزار شدند که فارغ از عمق و محتوای آنها، قدمی نیکو برای آغاز پرداخت به «باب فقه رسانه» در دروس خارج فقه به شمار می‌آید. در زیر گزارشی از دروس خارج فقه رسانه برگزار شده در حوزه‌های علمیه، از نگاه شما می‌گذرد. این دروس صرفاً در پرداخت به‌عنوان کلی «فقه رسانه» با یکدیگر اشتراک دارند؛ وگرنه از حیث عمق، محتوا، موضوع‌شناسی و تعداد جلسات درسی، تفاوت‌های فراوانی با یکدیگر دارند.
- استاد احمد عابدی نجف‌آبادی
درس خارج فقه رسانه آیتﷲ احمد عابدی نجف‌آبادی، در پنج جلسه در سال ۱۳۹۰ ارائه شده است. در این جلسات، به بیان کلیاتی پیرامون رسانه و برخی از مهم‌ترین مباحث مطرح در آن پرداخته شده است. جلسه ابتدایی این درس، در تاریخ ۱۳۹۰.۱۰.۲۳ و جلسه پایانی آن، در تاریخ ۱۳۹۰.۱۲.۱۲ برگزار شده است.
- استاد عباس رفعتی نائینی
با آغاز سال تحصیلی ۹۸- ۹۷ درس خارج فقه رسانه در مدرسه علمیه امام کاظم(ع) با تدریس حجت‌الاسلام‌والمسلمین عباس رفعتی نائینی گردید. این درس پیش‌ازاین در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار می‌شد اما پس از استقبال طلاب و روحانیون از این کلاس، به علت محدودیت مکانی، برگزاری این درس خارج به مدرسه علمیه امام کاظم(ع) انتقال یافت. این درس، هر هفته سه جلسه برگزار می‌شد که ازاین‌حیث، یکی از پر جلسه‌ترین دروس خارج فقه رسانه و حتی دروس خارج فقه معاصر به شمار می‌آید. برخی از موضوعات مطرح در این درس عبارت‌اند از:
چیستی فقه رسانه، ویژگی‌های پیام‌رسان از منظر فقه، وظایف رسانه دینی از منظر فقه، احکام خمسه در پیام و انتقال آن، عناوین حرمت در فقه رسانه
- استاد علی نهاوندی
استاد علی نهاوندی، سال‌هاست که در زمینه فقه رسانه به تدریس و پژوهش می‌پردازد. وی همچنین ده سال مدیرکل صداوسیمای خراسان و دو سال نیز مدیر مرکز پژوهش‌های اسلامی رسانه بوده است. وی در مشهد، سال‌ها به تدریس فقه رسانه می‌پرداخت که حاصل آن در کتاب «مجموعه گفتارهای فقه رسانه و ارتباطات» در دو جلد منتشر شده است. وی پس از عزیمت به قم، تدریس خارج فقه را ادامه داد. یکی از دروس خارج وی که مرتبط با فقه رسانه است، درس خارج «فقه سینما و رسانه‌های تعاملی» است که به همت انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ حوزه‌های علمیه برگزار گردید. در این دوره، مباحثی همچون موضوع‌شناسی فقه سینما، موضوع‌شناسی فقه رسانه‌های تعاملی، فقه معاملات و تجارت در صنعت سینما و بررسی حکم فقهی مصرف آزاد رسانه‌های تعاملی طرح و بررسی گردید. مباحث این درس سال ۱۴۰۳، در قالب کتاب «هنر هفتم و سینمای تعاملی؛ موضوع‌شناسی و ابعاد فقهی» توسط پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر منتشر شد.
- استاد سید محمدمهدی رفیع‌پور تهرانی
استاد سید محمدمهدی رفیع‌پور تهرانی، از دانش‌آموختگان حوزه علمیه قم است که از سال ۱۴۰۱، درس خارج فقه رسانه را در حوزه علمیه تهران برگزار می‌کند. برخی از موضوعات مطرح در درس ایشان عبارت‌اند از: چیستی فقه رسانه، کلیات فقه رسانه، قواعد فقهی پرکاربرد در فقه رسانه، مسائل مهم فقه رسانه و ارتباطات. حاصل این دروس، سال ۱۴۰۲ در قالب کتاب «درآمدی بر فقه رسانه»، توسط دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه‌ها منتشر گردید.
- استاد مهدی طائب
استاد مهدی طائب که شاگردی آیات تبریزی و وحید خراسانی را در کارنامه دارد، از تاریخ ۱۴/۷/۸۷ تا ۱۱/۱۱/۸۸، درس خارج فقه رسانه را در بیت الطائب، حسینیه شهید حاج حسین طائب قم ارائه کرده است. وی در این دروس، به مباحثی نظیر حکم تأسیس رسانه، حکم فقهی مدیریت رسانه، احکام محتوایی رسانه، و احکام زن در رسانه پرداخته است. حاصل این دروس، درس سال ۱۳۹۳، در کتاب «فقه رسانه» توسط انتشارات تسنیم اندیشه منتشر گردیده است که گزارش محتوایی آن در مطلب دیگری در همین مجله، درج شده است.
- استاد سید احمد خاتمی
استاد سید احمد خاتمی، در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، در ضمن مباحث خارج فقه مسائل مستحدثه، به واکاوی مسائل فقه رسانه پرداخته است. وی در این دروس، کلیات فقه رسانه و احکام رادیو و تلویزیون را مطرح کرده است.