روز چهارشنبه هفدهم بهمن ماه، مرکز فقهی ائمه اطهار شاهد مناظره دو تن از اساتید برجسته حوزه علمیه قم؛ حضرات آیات علیدوست و اسلامیان با عنوان « نقد استقلال عقل در استنباط مقاصدالشریعه» بود.
در این نشست ابتدا آیتﷲ اسلامیان به طرح پرسش اصلی خود پیرامون نقش استقلالی عقل در استنباط پرداخته و ضمن رد ادله آیتﷲ علیدوست در این زمینه از ایشان خواستند تا استنادات قرآنی که بر این نقش استدلالی دلالت کند ارائه دهند. ایشان گفتند: آیات و روایاتی که بنابر استدلال آیتﷲ علیدوست بر اهمیت عقل و لزوم استفاده از عقل تاکید می کنند همگی ناظر به مرحله بعد از استنباط احکام اند و نه مقام استباط احکام.
آیتﷲ علیدوست ضمن یادآوری شیوه درست برگزاری مناظره به برگزار کنندگان که عبارت است از اطلاع رسانی دقیق موضوع بحث به طرفین ، در ابتدای پاسخ خود پرسشی از آیتﷲ اسلامیان طرح کردند که آیا شما قائل به ملازمه بین عقل و شرع که معتقَد بسیاری از عالمان شیعه است هستید یا خیر؟ ایشان سپس در مورد این نظریه سخنان فقهای بسیاری چون محقق اصفهانی، مرحوم خویی و نائینی را نقل نمودند. ایشان افزودند: همچنین فقهای ما در مباحث مختلفی در احکام غیر مکشوف در استنباط حکم به عقل استناد نموده اند. همچنین آیتﷲ علیدوست به این مطلب اشاره نمودند که شیوه ایشان – کما اینکه آشنایان با درس ایشان مطلع اند – بر تجمیع ظنون است و نه اتکای صرف بر ادله اربعه.
در پاسخ ایشان آیتﷲ اسلامیان بر بر پرسش خود پافشاری نمودند و در ادامه نسبت به مطالبی که آیتﷲ علیدوست از فقهای مذکور نقل نمودند ایراد گرفته، آنها را خلاف مدعای آیتﷲ علیدوست قلمداد نمودند. ایشان مباحث فقهای مذکور را در مقام امتثال دانستند نه در مقام کاشفیت حکم عقل از حکم شرع. وی افزود: محقق اصفهانی که از او نام بردید قاعده ملازمه را قبول ندارد و همچنین خیلی از فقهای دیگر قائل به قاعده ملازمه نیستند.
در ادامه آیتﷲ علیدوست با مرور مجدد بیانات فقهاء، مدعای خود را روشن کرده و بیان کردند که چگونه بیانات این فقهاء بر ملازمه بین عقل و شرع و استقلال عقل در استنباط در مواردی که حکم بین شرع وجود ندارد دلالت دارد. ایشان پاسخ دادند که در مباحث فقهای مذکور هردوی مقام امتثال و تزاحم همان مقام استنباط هستند. ایشان عباراتی از فقهای مذکور نقل کردند که همگی موید استدلال ایشان بود.
در ادامه آیتﷲ اسلامیان دلالت بیانات فقها بر باب تزاحم را رد کردند و مدعی شدند آیتﷲ علیدوست در حال تحمیل آراء خود بر آیات و روایات هستند.
در ادامه آیتﷲ علیدوست ارتباط این نظرات با باب تزاحم را تبیین کرده و بر این مطلب تاکید کردند که هردوی ما دارای نظراتی هستیم و به صورت طبیعی این نظرات قابل بحث و ارائه است.
مجید
امیدوارم اساتید محترم اسلامیان و علیدوست موافقت کنند این مناظره علمی ادامه پیدا کند، چون هم بحث، بحث مهم و تاثیرگذاری در فقه است و هم مناظره قبلی به انتهاء نرسید و خیلی مباحث باقی ماند.
بالاخره کمال کار به این است که به اتمام برسد و ناقص نماند