دیدگاه‌ها

1. محمد جواد خرمی ۲۱/۰۱/۱۴۰۴ در ۰۶:۳۷

   # موضوع شناسی فقهی مراقبت تسکینی در بیماران لاعلاج

   ## چکیده
   مراقبت تسکینی به عنوان شاخه‌ای از پزشکی که هدف آن بهبود کیفیت زندگی بیماران لاعلاج و کاهش درد و رنج آنان است، از منظر فقه اسلامی نیاز به بررسی دقیق دارد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع فقهی، به بررسی حکم شرعی مراقبت تسکینی، مبانی فقهی آن و چالش‌های مرتبط با آن می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که با توجه به مبانی فقهی مانند حفظ کرامت انسانی، دفع ضرر و رعایت مصلحت بیمار، مراقبت تسکینی در چارچوب شرعی جایز و حتی در برخی موارد واجب است، مشروط بر آنکه به اقداماتی مانند تسریع در مرگ (اتانازی) منجر نشود.

   **کلمات کلیدی**: فقه پزشکی، مراقبت تسکینی، بیماران لاعلاج، اتانازی، کرامت انسانی.

   ## مقدمه
   با پیشرفت پزشکی، طول عمر بیماران مبتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج افزایش یافته، اما این امر لزوماً به معنای بهبود کیفیت زندگی آنان نیست. مراقبت تسکینی (Palliative Care) با هدف تسکین درد و رنج جسمی و روحی این بیماران مطرح شده است. از آنجا که تصمیم‌گیری در این زمینه ممکن است با مسائل فقهی مانند تعریف «حیات» و «مرگ»، حرمت نفس و قتل ترحم‌آمیز (اتانازی) مرتبط باشد، بررسی فقهی این موضوع ضروری است.

   ## تعریف و ماهیت مراقبت تسکینی
   مراقبت تسکینی شامل مجموعه‌ای از اقدامات پزشکی، روانی و معنوی است که برای بهبود کیفیت زندگی بیماران در مراحل پایانی بیماری انجام می‌شود. این مراقبت‌ها شامل کنترل درد، کاهش عوارض بیماری و حمایت عاطفی از بیمار و خانواده اوست. از نگاه فقهی، این سؤال مطرح است که آیا اقدامات تسکینی می‌تواند شامل کاهش عمدی طول عمر بیمار شود یا خیر؟

   ## مبانی فقهی مراقبت تسکینی

   ### ۱. حفظ کرامت انسانی
   از دیدگاه اسلام، انسان دارای کرامت ذاتی است (آیه ۷۰ سوره اسراء). هر اقدامی که موجب تحقیر یا توهین به بیمار شود، ممنوع است. مراقبت تسکینی با تأکید بر کاهش درد و رنج، در راستای حفظ کرامت بیمار قرار می‌گیرد.

   ### ۲. وجوب دفع ضرر
   بر اساس قاعده فقهی «لاضرر»، هرگونه اقدام پزشکی که موجب ضرر غیرمعقول شود، جایز نیست. در مقابل، کنترل درد و رنج بیمار یک ضرورت شرعی محسوب می‌شود.

   ### ۳. حرمت اتانازی (قتل ترحم‌آمیز)
   اتانازی یا مرگ آسان (Euthanasia)، که به معنای پایان عمدی زندگی بیمار به درخواست خود یا دیگران است، در فقه اسلامی حرام و در حکم قتل عمد است. اما مراقبت تسکینی که صرفاً به کاهش درد می‌پردازد و موجب تسریع مرگ نمی‌شود، مجاز است.

   ### ۴. مصلحت‌گرایی در درمان
   بر اساس قاعده «المشقة تجلب التیسیر»، در موارد بیماری‌های سخت، تسهیل در درمان و کاهش آلام بیمار جایز است، مشروط بر آنکه به اصول شرعی خدشه‌ای وارد نشود.

   ## چالش‌های فقهی مراقبت تسکینی

   ### ۱. مرز بین تسکین درد و تسریع مرگ
   استفاده از داروهای مسکن قوی مانند مورفین ممکن است به صورت غیرمستقیم موجب کاهش طول عمر شود. فقها در این مورد اختلاف نظر دارند: برخی آن را در صورت عدم قصد قصوری جایز می‌دانند، و برخی دیگر آن را مشروط به رضایت بیمار و عدم وجود گزینه‌های بهتر می‌کنند.

   ### ۲. قطع یا عدم شروع درمان‌های حیاتی
   در مواردی که درمان، امید به بهبودی ندارد، آیا می‌توان دستگاه‌های حمایتی را قطع کرد؟ برخی فقها مانند آیت‌الله مکارم شیرازی معتقدند در صورتی که درمان بی‌فایده باشد، ادامه آن لازم نیست. اما این امر باید با تشخیص قطعی پزشکان متخصص و رعایت شرایط شرعی انجام شود.

   ### ۳. نقش رضایت بیمار
   آیا بیمار می‌تواند از ادامه درمان خودداری کند؟ در فقه امامیه، اگر درمان ضروری نباشد، بیمار حق رد آن را دارد، اما در مواردی که جان بیمار در خطر است، ممکن است این مسئله متفاوت باشد.

   ## نتیجه‌گیری
   مراقبت تسکینی از منظر فقهی با استناد به مبانی حفظ کرامت انسانی، دفع ضرر و مصلحت‌گرایی، جایز و در برخی موارد لازم است. اما باید مرز بین تسکین درد و اقدامات منجر به مرگ (اتانازی) به دقت رعایت شود. پیشنهاد می‌شود فقها و پزشکان با همکاری یکدیگر، دستورالعمل‌های شرعی دقیق‌تری در این زمینه ارائه دهند.

   ## منابع
   – قرآن کریم
   – تحریر الوسیله، امام خمینی
   – فقه پزشکی، آیت‌الله مکارم شیرازی
   – مقالات علمی در زمینه اخلاق پزشکی و فقه اسلامی

   • پاسخ