اشاره: حجت‌الاسلام مهدی مهریزی، علاوه بر تدریس و پژوهش در عرصه‌های مختلف دانش فقه، یک کتابشناس قهار نیز به شمار می‌آید. قریب به سه دهه مدیریت کتابخانه تخصصی فقه و حقوق، وی را یکی از آشناترین افراد با جدیدترین نگاشته‌های فقهی جهان اسلام قرار داده است. با وی پیرامون موضوع‌شناسی در فقه اهل‌سنت، به گفتگو نشستیم. وی معتقد است اهل‌سنت موضوع‌شناسی را علاوه بر اینکه به‌صورت فردی پیگیری می‌کرده‌اند، به‌صورت سازمانی نیز بیش از ۴۰ سال است که انجام می‌دهند؛ رویکردی که باید در فقه شیعه نیز مورد توجه قرار گیرد. مشروح گفتگوی اختصاصی فقه معاصر با مدیر کتابخانه فقه و حقوق، در پی می‌آید:
فقه معاصر: موضوع‌شناسی تا چه حد در میان فقهای اهل‌سنت مورد احترام بوده است؟
مهریزی: این کار در اهل‌سنت سابقه بسیار طولانی دارد، هم به‌صورت فردی و هم به‌صورت سازمانی. اما به‌صورت فردی، باید گفت که کتاب‌هایی که در حوزه موضوع‌شناسی در میان اهل‌سنت وجود دارد نسبت به ما، قدیمی‌تر هستند. آنها دررابطه‌با موضوعاتی مثل کودک، اوراق بهادار، مسائل پزشکی و… . ما در کتابخانه فقه از این نمونه‌ها زیاد داریم. البته به‌صورت سازمان‌دهی شده، تقریباً از سال ۱۴۰۳ق، یعنی حدود ۴۰ سال و اندی پیش، سازمان کنفرانس اسلامی، مجموعه‌ای را تحت عنوان مجمع فقه جدّه تأسیس می‌کند تا پیرامون مسائل مستحدثه، پژوهش فقهی صورت پذیرد. از این مجموعه، هر سال ۴ شماره منتشر می‌شد. سبک کارشان این‌گونه بود که هر سال، برای سال آینده، موضوعاتی را به افرادی که در آن عرصه متخصص بودند اعلام می‌کردند و در کنارشان، از فقها نیز می‌خواستند پیرامون آن اظهارنظر کنند، سپس سال بعد، متخصصین آن عرصه مثل پزشکی یا اقتصاد، با فقها د رجلسه جمع می‌شدند و موضوعات را با یکدیگر به بحث می‌گذارند و جمع بندی آن، در یک بند به‌صورت خروجی همایش مطرح می‌شد. من معتقدم باید این مدل کار در کشور ما و در حوزه‌های شیعی هم راه بیفتد. ما در شیعه این چنین سازمانی را نداریم.
مثلاً در موضوع بانک شیر، من چند سال است که پیشنهاد کرده‌ام تا این موضوع، به‌صورت تخصصی و در کنار پزشکان، مورد بحث قرار گیرد. دراین‌رابطه، دو پزشک مطرح کردند که اگر شیر مادرهایی که هنگام زایمان، بچه آنها فوت می‌کند و تا مدتی شیر دارند و بچه‌ای هم ندارند که از آن شیر استفاده کند را گرفت و در جایی مثل بانک خون نگهداری کرد، می‌توان از آن به بچه‌هایی که مادرشان شیر ندارد، داد. در اینجا یک سری بحث‌های پزشکی وجود دارد که آیا این کار از نظر بهداشتی خوب است یا خوب نیست؟ ضرر دارد یا مفید است؟ برخی پزشک‌ها هم گفتند که این موضوع، یک سری ابعاد فقهی دارد، مثل محرمیت از طریق رضاع، مسئله ارث و… .
درهرصورت مباحث موضوع‌شناسی، بیش از چهل سال است که در میان اهل‌سنت، علاوه بر پژوهش‌های فردی، به‌صورت سازمانی نیز به‌صورت جدی پیگیری می‌شود. در سال ۱۳۸۷، در نمایشگاه کتاب مصر که شرکت کرده بودم کتابی را دیدم که نویسنده که یک خانم بود پیرامون بانک شیر، مباحثی را به‌صورت موضوع‌شناسی مطرح کرده بود. در موضوعات پزشکی، قانون گذاری و تقنین، حقوقی و مسائل اقتصادی، کتاب‌های زیادی در عرصه موضوع‌شناسی توسط اهل‌سنت منتشر شده است که بسیاری از آنها به‌صورت سازمانی و به سفارش نهادهایی مثل سازمان‌های پزشکی کویت، وزارت دادگستری و ارگان‌های اقتصادی و مالی سفارش داده شده است.
فقه معاصر: سازوکار فقه اهل‌سنت، برای فهم دقیق موضوعات فقهی چیست؟
مهریزی: در مورد سازوکار موضوع‌شناسی در میان اهل‌سنت، در ضمن پرسش قبلی پاسخ دادم. شیوه آنها این‌گونه است که هم متخصصین آن موضوع و هم فقها را دعوت می‌کنند و به آنها سفارش نگارش مقاله در آن موضوع را می‌دهند، سپس در سال آینده، این جمع دور هم می‌نشینند و پس از بحث‌وبررسی، نتیجه را در قالب یک بند ارائه می‌دهند.
فقه معاصر: مرجع تشخیص موضوعات فقه معاصر، در فقه اهل‌سنت کیست؟
مهریزی: مرجع تشخیص موضوعات، متخصصین آن موضوعات هستند: در پزشکی، پزشک‌ها؛ در مسائل پولی، بانک‌ها؛ در مسائل قانونی، حقوق‌دان‌ها و… . وجه حجیت آن نیز عقلاً هستند؛ زیرا عقلاً می‌گویند که برای هر کاری باید به متخصص آن رشته مراجعه کرد. بحث رجوع به خبره که در فقه شیعی هم مطرح است، در حقیقت بیان دیگری از رجوع به متخصص همین رشته است؛ لذا دلیل حجیت نظر متخصصین در تشخیص موضوعات، سیره عقلاً است.