نشست تخصصی « فرصت ها و موانع پیش روی فقه معاصر برای ایجاد ارتباطات علمی در عرصه بین الملل» با دبیری دکتر سید سجاد آل‌غفور، پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا پی‌سپار، عضو شورای علمی امور بین‌الملل پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی میرزایی، عضو هیئت‌علمی و رئیس اندیشکده جامعه المصطفی العالمیه، و با حضور جمعی از اساتید و پژوهشگران حوزه فقه معاصر و مطالعات بین‌الملل برگزار شد.
در این نشست علمی، که به همت بخش امور بین‌الملل پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر در تاریخ ۴ خردادماه ۱۴۰۴ برگزار گردید، مهم‌ترین چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی فقه معاصر در سطح بین‌الملل و جهانی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
دکتر سید سجاد آل غفور پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دبیر جلسه، در ابتدای سخنان خود با اشاره به نقش تاریخی فقه به‌عنوان دانشی پویا، بر ضرورت بازتعریف جایگاه فقه معاصر در عرصه تعاملات بین‌المللی تأکید کرد. وی در این رابطه اظهار داشت که با تحولات گسترده ارتباطات فرامرزی و جهانی و با توجه به حقوق بین‌الملل، فقه معاصر نیازمند رویکردی نوین است تا بتواند پاسخ‌گوی نیازهای جدید جوامع اسلامی در سطح جهان باشد.
در ادامه این نشست، دکتر محمدرضا پی‌سپار به اهمیت درک درست «ارتباطات علمی بین‌المللی» اشاره کرد. وی تأکید کرد که بسیاری از مراکز پژوهشی به‌رغم نام «بین‌المللی»، فاقد تعاملات علمی واقعی با جهان هستند و باید به تبادل اندیشه‌ها و نظریات علمی به‌عنوان راهبرد اصلی توجه ویژه شود.
عضو شورای علمی امور بین‌الملل پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر همچنین بر ضرورت معرفی اندیشه‌های نوین فقهی در مجلات معتبر بین‌المللی، انتشار کتاب‌های آموزشی و پژوهشی و بهره‌گیری از بسترهای مجازی تأکید کرد.
دکتر پی‌سپار در ادامه، به تدوین یک برنامه کلان و منسجم برای توسعه فقه معاصر در سطح جهانی تأکید نمود و افزود: این نقشه راه باید شامل اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، اولویت‌بندی موضوعات پژوهشی و تعیین شاخص‌های سنجش پیشرفت باشد.
وی یادآور شد: فقه معاصر باید به‌جای پرداختن صرف به مباحث نظری، بر حل مسائل واقعی و نوین جوامع اسلامی و جهانی تمرکز کند. این رویکرد باعث افزایش ارتباط فقه با سایر علوم و نهادهای بین‌المللی می‌شود.
همچنین تقویت آموزش و مهارت‌های بین‌المللی، تربیت مترجمان و پژوهشگران متخصص برای ارائه آثار فقهی با کیفیت و همچنین استفاده گسترده از فضای مجازی، سامانه‌های آموزش آنلاین و شبکه‌های علمی بین‌المللی برای نشر دانش فقهی، برقراری ارتباط با پژوهشگران خارجی و برگزاری رویدادهای علمی از دیگر پیشنهادهای ایشان بود.
دکتر پی‌سپار در ادامه تأکید نمود: بدون ایجاد و گسترش همکاری‌های علمی با مراکز دانشگاهی و پژوهشی خارجی، فقه معاصر نمی‌تواند به جایگاه شایسته خود دست یابد. این همکاری‌ها باید فراتر از تفاهم‌نامه‌های تشریفاتی باشد و به پروژه‌های عملی و پژوهش‌های مشترک منجر شود. از این‌رو باید سازوکارهایی برای رصد و تحلیل مستمر وضعیت علمی فقه معاصر در سطح بین‌الملل ایجاد شود تا از طریق بازخورد مستمر، برنامه‌ها اصلاح و بهینه شوند.
همچنین این پژوهشگر بر ضرورت ایجاد فضای گفتمانی باز، مبتنی بر احترام متقابل بین فرق و مذاهب مختلف اسلامی تأکید کرد تا بتوان به تولید دانش فقهی چندجانبه و پاسخ‌گو دست یافت.
در ادامه این نشست تخصصی، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی میرزایی، عضو هیئت‌علمی و رئیس اندیشکده جامعه المصطفی العالمیه، ضمن تشکر از تلاش‌های صورت‌گرفته، بر نقش مدیریت علمی و استفاده از الگوهای نوین مدیریت در فرایند جهانی‌سازی فقه معاصر تأکید کرد.
در ادامه رئیس اندیشکده جامعه المصطفی العالمیه به ضرورت ایجاد فضایی خلاق و منظم برای تولید و معرفی ایده‌های نوین فقهی اشاره نمود و افزود: «مراکز علمی ما باید برنامه‌ریزی کلان کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت داشته باشند و معیارهای ارزیابی دوره‌ای را به‌کار گیرند».
دکتر میرزایی با یادآوری نقش مهم نهادهای علمی و آموزشی اسلامی مانند جامعه المصطفی به‌عنوان قطب‌های علمی معتبر در جهت ارتقای سطح علمی و پژوهشی علوم اسلامی خاطرنشان کرد: برای این نهادها باید فضای مناسب برای جذب دانشجویان نخبه و پژوهشگران بین‌المللی ایجاد شود.
ارائه دانش اسلامی و فعالیت‌های علمی در قالب زبان‌های مختلف از جمله عربی، انگلیسی، اردو و… برای ارتباط گسترده‌تر با جوامع مختلف، و همچنین آموزش مهارت‌های زبان و فنون ارتباطی به دانشجویان و اساتید از دیگر راهکارهای ارائه‌شده از سوی ایشان بود.
عضو هیئت‌علمی جامعه المصطفی العالمیه یکی از وظایف مهم محققان امروز را تولید محتوای علمی به‌روز و کاربردی دانست و در ادامه افزود: محتوای آموزشی و پژوهشی باید با نیازهای روز جامعه اسلامی هماهنگ باشد و مسائل نوین فقهی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را پوشش دهد تا اثرگذاری بیشتری در جامعه داشته باشد.
یکی از راهکارهای ایشان، بهره‌گیری از پلتفرم‌های آموزش آنلاین، وبینارها، کتابخانه‌های دیجیتال و شبکه‌های علمی مجازی برای دسترسی آسان‌تر به علوم اسلامی بود.
دکتر میرزایی بر اهمیت برقراری ارتباط گسترده بین مراکز علمی اسلامی و غیراسلامی تأکید کرده و پیشنهاد داد پروژه‌های پژوهشی مشترک، کنفرانس‌های بین‌المللی و نشست‌های تخصصی در سطح جهان افزایش یابد. وی در ادامه یادآور شد: آموزش باید به‌گونه‌ای باشد که دانشجویان و پژوهشگران بتوانند متون دینی و فقهی را به‌صورت تحلیلی و انتقادی مطالعه کنند و علاوه بر حفظ اصالت، به نوآوری علمی نیز دست یابند.
رئیس اندیشکده جامعه المصطفی العالمیه در پایان، ضمن تأکید بر استفاده از تمامی ظرفیت‌های موجود، بر اهمیت داشتن برنامه‌های حمایت مالی مستمر و سیاست‌گذاری هدفمند برای پشتیبانی از پژوهش‌ها، چاپ و نشر کتب تأکید کرد.
یکی از نکات برجسته این نشست علمی، اشاره به ظرفیت‌های مشترک فقه شیعه و اهل سنت و ضرورت همکاری و تبادل نظر بین فقهای این دو مکتب بود. از سوی دیگر، چالش‌هایی مانند ضعف مدیریت علمی، غفلت از منابع آموزشی جهانی و عدم بهره‌مندی کافی از بسترهای مجازی به‌عنوان موانع اصلی شناخته شدند. در پایان، شرکت‌کنندگان با تأکید بر نیاز مبرم به تحول در روش‌ها و محتوای فقه معاصر و گسترش نگاه مسئله‌محور و کاربردی، این نشست را گامی مهم در جهت افزایش آگاهی و تقویت ارتباطات علمی بین‌المللی در حوزه فقه معاصر دانسته و بر ادامه برگزاری این گفت‌وگو با رویکرد علمی و آینده‌نگر تأکید کردند.