پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر با همکاری انجمن اقتصاد اسلامی حوزه در جلسهای تخصصی با محوریت رمزارزها و فناوری ساخت و نحو انتقال بلاک چین به بررسی ابعاد مختلف این فناوری پرداخت. این نشست علمی که در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۴۰۴ برگزار شد، با استقبال پژوهشگران و علاقهمندان حوزه فقه، اقتصاد و فناوریهای نوین همراه بود.
دکتر ابراهیمی، پژوهشگر حوزه بلاکچین و رمزارزها، در ابتدای سخنان خود به پیشینه و تاریخچه شکلگیری رمزارزها اشاره کرد و گفت: «رمزارزها بر پایه ایده خصوصیسازی پول و محدود کردن دخالت دولت شکل گرفتهاند. اقتصاددانان اتریشی مانند هایک معتقد بودند پول باید خصوصی و رقابتی تولید شود تا از چاپ بیرویه و تورم جلوگیری شود.» وی افزود، سایفرپانکها با هدف حفظ امنیت انتقال ارزش در اینترنت، با استفاده از رمزنگاری، بیتکوین را معرفی کردند که با پیشرفت و تکامل فناوریهای اینترنت امکان تراکنشهای امن دیجیتال را فراهم آورد.
در ادامه، دکتر ابراهیمی به شرح فنی فناوری دفتر کل توزیعشده، فرایند تأیید تراکنشها، ساختار بلاکچینها، نقش کلیدهای خصوصی و عمومی و انواع کیف پولهای دیجیتال پرداخت. همچنین محدودیتهایی مانند سرعت تراکنشها در مقابل سیستمهای بانکی سنتی و الگوریتم اجماع که جایگزین مرجع متمرکز شده است، مورد توجه قرار گرفت.
یکی از دغدغههای مطرح شده از سوی ایشان، وابستگی سختافزار و نرمافزارهای رمزنگاری به فناوریهای آمریکایی بود که با اسناد افشاشده ادوارد اسنودن، نگرانیها درباره نظارت و وجود درهای پشتی در رمزارزها افزایش یافته است. این وابستگی، خطر نفوذ و سرقت اطلاعات حساس را بالا برده و توسعه فناوری رمزنگاری بومی را ضروری میسازد.
از نگاه اقتصادی، وی تاکید کرد: اگر چه رمزارزها میتوانند ابزار دور زدن تحریمها و تسهیل نقل و انتقالات مالی باشند، اما در عین حال میتوانند بستر مناسبی برای پولشویی و اقتصاد زیرزمینی برای ضربزدن به نظام مقدس اسلامی ایجاد کنند.
در ادامه این نشست علمی دبیر جلسه، دکتر محمد جواد توکلی، ضمن تاکید بر اهمیت شناخت دقیق موضوع برای ورود به بحثهای فقهی، ابهاماتی را در خصوص منبع ارزش رمزارزها و نحوه خلق پول در این سیستم مطرح کرد. وی گفت: «اگرچه تعداد بیتکوینها محدود است، اما سوال این است که هزینه پشتیبانی از شبکه و تراکنشها و نقل و انتقالهای صورت گرفته از کجا بدست میآید؟ این شبکه پول خود را از کجا تأمین میکند؟ آیا در این سیستم، خلق پول جدیدی اتفاق میافتد یا خیر؟
دکتر توکلی افزود: از نظر فقهی باید به این موضوعات عمیقتر پرداخته شود و امیدواریم جلسات تخصصی بیشتری برای موضوعشناسی و بررسی ابعاد مختلف این فناوری برگزار شود. همچنین باید مسائل به زبان سادهتری توضیح داده شود تا حتی افراد غیرمتخصص بتوانند آن را درک کنند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: از نظر فقهی، شناخت دقیق ماهیت رمزارزها و چگونگی تامین ارزش در تراکنشها بسیار حائز اهمیت است. ابهام در موضوع خلق پول و تأثیر آن بر اقتصاد میتواند منجر به صدور احکام فقهی متفاوت و حتی بطلان استفاده از این فناوری شود. همچنین عنوان شد که رمزارزها ممکن است وسیلهای برای حفظ تسلط مالی آمریکا و دلار باشند و کاربران نقش مالکیت واقعی را ندارند.
شایان ذکر است در پایان این نشست با تاکید بر تکرار جلسات علمی تخصصی و گسترش تحقیقات در حوزه رمزارزها، فقه و حکمرانی اقتصادی پایان یافت و گامی مهم در جهت شناخت ابعاد مختلف این فناوری به شمار میرود که میتواند راهنمای تصمیمگیریهای آینده در حوزه فقه معاصر باشد.
