شاید در کمتر کتاب فقهی بتوان بحثی از موضوع‌شناسی یک گزاره فقهی را یافت. همین امر موجب شده تا این باور تقویت شود که فقها به موضوع‌شناسی، اهمیت چندانی نمی‌دهند. حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر مهدی خطیبی اما معتقد است عدم بحث فقها از موضوع‌شناسی در کتب فقهی، دلایل دیگری دارد که هیچ یک، به معنای عدم اهمیت‌دادن ایشان به موضوع‌شناسی نیست. عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد مؤسسه امام خمینی، موضوع‌شناسی فقهای در گذشته را فاقد روش منسجم می‌داند و البته یکی از دلایل آن را نیز بساطت موضوعات پیشین عنوان می‌کند. مشروح گفتگوی اختصاصی فقه معاصر با مدیرگروه اقتصاد مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی، پیرامون رویکرد تاریخی فقها در موضوع‌شناسی، در پی می‌آید:🔻 ادامه …

«تکالیف شهروندی» به‌مثابه فرزندخواندۀ خانواده شهروندی است؛ آن‌چنان که هم عضو این خانواده است و هم هیچ‌گاه جایگاه فرزندان حقیقی نظیر «حقوق شهروندی» را ندارد. تلازم میان حقوق و تکالیف اگرچه در میان برخی نگاشته‌های حقوق شهروندی، مورد تصریح قرار گرفته است؛ اما تکالیف شهروندی هیچ‌گاه به‌صورت جدی و مستقل در میان کتاب‌های حقوقی و فقهی شهروندی مورد واکاوی قرار نگرفته است.
مشروح این مقاله در زیر می‌آید.🔻 ادامه …

فقه اقتصاد، آن قدر وسیع و پرمسئله است که در فقه سنتی نیز نزدیک به ده باب فقهی را به خود اختصاص داده است. در این میان، قواعد فقه اقتصادی نیز کمک شایانی به منضبط و روشمند شدن این باب فقهی می‌کنند. یکی از عرصه‌های مهم فقه اقتصاد که در اقتصاد روز دنیا نیز نقش مهمی دارد، عرصه تأمین مالی است. حجت‌الاسلام احمد ارشاد، پژوهشگر فقه اقتصاد، در این یادداشت اختصاصی، قواعد فقهی تأمین مالی را مورد واکاوی قرار می‌دهد. ارتباط بین این قواعد و نظام اقتصادی اسلام، از نکات جذاب و کمتر بیان شده یادداشت وی است. ادامه …

مؤسسه «موضوع‌شناسی احکام فقهی» در بیش از ده سالی که از عمر آن می‌گذرد، محل تشویق‌ها و انتقادات گوناگونی بوده است. مهم‌ترین وجه تأیید این مؤسسه از سوی فقه‌پژوهان، حل کردن چالش قدیمی عدم آشنایی یا آشنایی محدود فقها و مکلفین با موضوع دقیق احکام فقهی بوده است، و مهم‌ترین انتقاد به مؤسسه نیز نادرستی ورود یک مؤسسه به موضوع‌شناسی و ازبین‌بردن نقش مکلّفین در شناخت موضوعات بوده است. پیش از داوری پیرامون درستی یا نادرستی نظریات، به نظر می‌رسد ابتدا باید تصویر درست و کاملی از مؤسسه و تلاش‌های صورت گرفته در آن ارائه کرد و سپس فعالیت‌های آن را به بوته نقد گذارد. در زیر گزارشی تفصیلی از فعالیت‌های مؤسسه در تقریباً دهه ابتدای فعالیت آن می‌آید: ادامه …

فقه اقتصاد را شاید بتوان یکی از مؤثرترین و البته پربحث‌ترین عرصه‌های فقه‌های نوپدید دانست. همین امر موجب شده است که چالش‌های زیادی نیز فراروی آن باشد. دکتر محمدجواد توکلی که کارشناسی و کارشناسی‌ارشد اقتصاد را از مؤسسه امام خمینی و دکتری فلسفه اقتصاد را از دانشگاه آراسموس روتردام اخذ کرده‌است، در گفتگو با فقه معاصر، به این چالش‌ها پرداخته است. وی در ادامه بحث از چالش‌ها، گام‌های لازم برای تدوین نظام اقتصادی اسلام را نیز بیان می‌کند. مشروح گفتگوی جذاب فقه معاصر با این عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، از نگاه شما می‌گذرد: ادامه …