علی‌اصغر همایون

موضوع‌شناسی، یک دانش است یا یک عرصه مطالعاتی؟ چنین چیزی روشن نیست. اما آنچه مشخص است این است که برای کشف حکم شرعی، حتماً باید موضوع آن، روشن باشد. این امر نیازمند شناخت دقیق موضوع حکم است که از آن، به موضوع‌شناسی یاد می‌شود. موضوع‌شناسی سابقه‌ای به دیرینگی دانش فقه دارد؛ چرا که فقیهان برای بیان احکام شرعی، ناگزیر از شناخت موضوعات این احکام بوده‌اند؛ اما گستردگی و پیچیدگی موضوعات معاصر، اهمیت آن را دوچندان کرده و البته چالش‌های فراروی آن را نیز افزون کرده است. برخی از کتاب‌های مهم در موضوع‌شناسی در مطالب مستقلی، گزارش شدند. همچنین مهم‌ترین مقالات موضوع‌شناسی، در نمایه مقالات لیست شدند. کتاب‌هایی که به موضوع‌شناسی موضوعات مهم فقه معاصر پرداخته بودند نیز در ضمن گزارش مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی، بیان گردیدند. در این گزارش اما، به بیان کتاب‌هایی می‌پردازیم که موضوع‌شناسی را به‌صورت کلی و نه به‌صورت یک تک موضوع و با تمرکز بر فقه معاصر، مورد واکاوی قرار داده‌اند. در ادامه علاوه بر کتاب‌ها، مهم‌ترین پایان‌نامه‌هایی که موضوع‌شناسی را به نگاهی کلی و البته مختص به فقه معاصر مورد بحث قرار داده‌اند را لیست کرده‌ایم. ادامه 

در مناظره آیت‌الله علوی بروجردی و دکتر خسروپناه بررسی شد:

آیت‌الله علوی بروجردی از اساتید درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در گفت‌وگویی، مطالبی پیرامون اقتصاد اسلامی مطرح کرده بود که واکنش‌هایی در حوزه علمیه داشت. از جمله این واکنش‌ها، سخنان حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه از اساتید حوزه علمیه قم بود که سخنان استاد علوی بروجردی را ردّ و از وی درخواست گفت‌وگو و مناظره علمی نمود. در اسفندماه ۱۳۹۹، این گفت و گوی علمی بین این دو استاد حوزه برگزار گردید که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید: ادامه 

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در گفتگوی اختصاصی با فقه معاصر:

دررابطه‌با اینکه مرجع تشخیص موضوعات احکام فقهی و مصادیق آنها، چه کسی است، کمتر بحث تفصیلی و مستقلی در دانش‌های فقه و اصول فقه صورت گرفته است؛ همین امر موجب شده است که محل نزاع، نظریات و ادله هر نظریه به‌روشنی معلوم نباشد. آیت‌الله محمد محمدی‌قائینی، معتقد است نه در موضوعات می‌توان گفت که مرجع تشخیص آن، همیشه عرف است و نه در مصادیق می‌توان چنین ادعایی کرد. او هم در موضوعات و هم در مصادیق، اقسام گوناگونی را تصویر می‌کند که هر کدام، مرجع تشخیص متفاوتی دارند. مشروح گفتگوی اختصاصی فقه معاصر با این استاد و پژوهشگر حوزه علمیه قم، به‌قرار زیر است:🔻 ادامه 

رئیس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه قم تبیین کرد:

سومین نشست اقتصاد اسلامی مدرسه فقهی امام محمدباقر (علیه‌السلام) با موضوع «رابطه فقه با علم اقتصاد» با ارائه حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سید هادی عربی، رئیس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه قم و مؤلف کتاب «مبانی اقتصاد اسلامی» و «پول و بانکداری با رویکرد اسلامی»، با حضور طلاب و فضلا در اسفندماه ۹۹ در این مدرسه برگزار شد. در ادامه گزارش تفصیلی مطالب مطرح شده در این نشست را می‌خوانید. 🔻 ادامه 

تأکید بر نقش امام خمینی (ره) در فرآیند تبدیل ارزش‌ها به هنجارهای اجتماعی

در نشست تخصصی «روش تبدیل گزاره‌های فقهی به هنجارهای اجتماعی در سیره امام خمینی (ره) پیش از انقلاب»، آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی، رئیس پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر، با تأکید بر ارزش‌ها و نقش شخص امام خمینی (ره) به عنوان هنجارساز، چگونگی تولید و اصلاح گزاره‌های بنیادین کلامی و فقهی را کلید تحول اجتماعی در ایران دانست.
وی توضیح داد که امام خمینی (ره) فراتر از اتکا به هنجارهای موجود، با بهره‌مندی از صلاحیت‌های علمی و ویژگی‌های شخصیتی، توانست ارزش‌های الهی را به هنجارهای جامعه تبدیل کند و بدین ترتیب بنیان‌های نظم اجتماعی نوینی را پیش از انقلاب بنا نهاد.
مشاهده متن کامل خبر:🔻
ادامه 

وبیناری پژوهشی با تمرکز بر زنان شیعه، روز ۲۲ مه ۲۰۲۵ (یکم خرداد ماه ۱۴۰۴) برگزار شد.
این نشست با طرح مباحثی درباره عقلانی‌سازی سنت در میان زنان شیعه و توجه به هویت دینی در بافت مهاجرت، توجه محققان حقوق اسلامی را جلب کرد.
از جمله موضوعات مطرح‌شده، تأثیر جامعه میزبان در ارتباط با سنت فقهی بود.
این نشست فرصت مناسبی برای بررسی پیوند میان فقه سنتی و تجارب زنان شیعه در دیاسپورا فراهم آورد.
https://researchprofiles.ku.dk/en/activities/women-and-feminism-in-shia-diaspora

ادامه 

📖نشست : روش تبدیل گزاره های فقهی به هنجارهای اجتماعی درسیره امام خمینی(پس از انقلاب)

🔸📌پژوهشگاه مطالعات فقه معاصـــــر
با همکاری میز «توسعه و توانمندسازی
علوم اسلامی» دفتر تبلیغات اسلامــی
برگزار می‌کند:

🔹 یکشنبه‌های روش!
⚡️نشست ۴۷
( دوره بهار )

موضوع نشست : روش تبدیل گزاره های فقهی به هنجارهای اجتماعی درسیره امام خمینی(پس از انقلاب)

🔶 ارائه دهنده:
🎤 حجت الاسلام والمسلمین مسیح بروجردی
استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم

🔷 دبیر جلسه:
حجت الاسلام والمسلمین علی شریفی
دبیر پژوهشکده فقه سیاست و حکومت پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

🕒 زمان:یکشنبه ۱۸ خرداد ماه ساعت ۱۳

🌐لینک ورود به جلسه : https://bbb.riicj.com/rooms/ffe-obk-afb-qiq/join

علاقمندان می‌توانند برای حضور در جلسه به این آدرس مراجعه نمایند🔻

🏫 مکان: دورشهر، کوچه ۳۰، پلاک ۵۳، پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

ادامه 

سید رضا حسینی

منشور حقوق شهروندی در ۲۹ آذر ۱۳۹۵، با حضور رئیس‌جمهور وقت رونمایی گردید. رونمایی از این منشور اما واکنش‌های گوناگونی را برانگیخت. سید رضا حسینی، کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل، در یادداشتی، مبانی و جایگاه حقوقی این منشور را واکاوی کرده و یکی از مزایای آن را ذکر «تکالیف شهروندی» در کنار «حقوق شهروندی» عنوان نموده است. مشروح این یادداشت، به قرار زیر است: ادامه 

نشست تخصصی «فقه معاصر و حوزه پیشرو و سرآمد» ـ نشست دوم

نشست تخصصی «حوزه‌های علمیه، مدارج و مدارک حوزوی» با حضور کارشناسان و اساتید برجسته به واکاوی تاریخچه، رویکردها و ضرورت سامان‌دهی مدارک حوزوی پرداخت.

دومین نشست تخصصی با موضوع « حوزه‌های علمیه، مدارج و مدارک حوزوی» از سلسله نشست‌های حوزه پیشرو و سرآمد با حضور اساتید و صاحب‌نظران حوزه علمیه برگزار شد. در این نشست، نکات مهمی درباره ماهیت، جایگاه و نقش مدارک علمی حوزه و ارتباط آن با نظام آموزشی دانشگاهی مطرح شد.
در این نشست، تاریخچه مدارج حوزوی، چالش‌های اعتبار علمی مدارک، مقایسه با مدارک دانشگاهی و پیشنهاداتی برای اصلاح و به‌روزرسانی نظام مدرک‌دهی حوزه بررسی و مسائل مختلفی؛ مانند: ضرورت آزمون ورودی، شرط زبان، سخت‌گیری در دفاع از پایان‌نامه‌ها، آموزش‌های روشمند و ایجاد نظامی یکپارچه و شفاف در صدور مدارک حوزوی مطرح شد.
مشاهد متن کامل خبر:🔻 ادامه 

عضو هیئت‌علمی و معاون آموزش دانشگاه مفید، در گفتگوی اختصاصی با فقه معاصر:

ازآنجاکه هر حکم، نیازمند موضوع است و شناخت حکم بدون شناخت موضوع، میسر نیست، بنابراین عمر موضوع‌شناسی به‌اندازه عمر حکم‌شناسی است؛ اما آیا این بدین معنا است که فقها در طول تاریخ، همواره به موضوع‌شناسی توجه داشته‌اند؟
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سید مهدی نریمانی زمان‌آبادی معتقد است فقدان دانشگاه و بسیط بودنِ موضوعات در گذشته، موجب می‌شده که فقها به‌تنهایی و بدون نیاز به کسب دانشی خاص یا مشورت با متخصصین، بتوانند موضوع‌شناسی کنند درحالی‌که دررابطه با موضوعات پیچیده کنونی، چنین چیزی امکان‌پذیر نیست.
این استاد حوزه و دانشگاه اما این مسئله را به معنای عدم اهمیت فقهای پیشین به موضوع‌شناسی نمی‌داند. مشروح گفتگوی اختصاصی فقه معاصر با عضو هیئت‌علمی و معاون آموزش دانشگاه مفید در موضوع رویکرد فقها در موضوع‌شناسی، به‌قرار زیر است: 🔻 ادامه