زمان برگزاری:یکشنبه ۸ بهمن

ناقد:
حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا پیروزمند
(عضو هیئت علمی دانشگاه دفاع ملی)

در ششمین جلسۀ «یکشنبه‌های روش»، دکتر علی پور عرب به بررسی «روش تدوین شبکه مسائل فقه های معاصر از طریق هوش مصنوعی» پرداخت.

دکتر ‌پور عرب در آغاز سخن به تعریف «هوش مصنوعی» پرداخت و گفت: «هوش مصنوعی شاخه‌ای از علوم کامپیوتر است که می‌توانیم در آن ماشینی بسازیم که مانند انسان، فکر کند، استنتاج کند، و تفکر و تصمیم‌گیری کند.»

وی افزود: «در حال حاضر سه نوع هوش مصنوعی تعریف شده است: هوش مصنوعی ضعیف، که در دسترس همه هست.  کمی بالاتر، هوش مصنوعی عمومی، که در حال نزدیک شدن به آن هستیم و در آن ماشین، شبیه به انسان سخن می‌گوید. و مرحلۀ سوم، هوش مصنوعی ابر هوش مصنوعی، که در حال حاضر فقط در حد فرضیه است ولی دور از دسترس نیست.»

وی گفت: «از سال ۲۰۱۸ داستان هوش مصنوعی تغییر کرد و به جای ریاضی، به دنبال یادگیری زبان رفت. در این سیستم، ماشین با کنار هم گذاشتن نمونه‌های فراوان، به استنتاج می‌رسد و می‌تواند به نتایج جدید دست بیابد.»

دکتر پورعرب گفت: «ما برای هوش مصنوعی نیاز به سه چیز داریم: ۱. داده، ۲. الگوریتم‌ها ۳. بستر محاسباتی. اگرچه در دو نیاز اول، رتبه‌های بالایی داریم ولی بستر محاسباتی هوش مصنوعی، GPU است که ما به شدت تحریم هستیم و موجب عقب‌ماندگی ما شده است.»

وی افزود: «برای استفاده از هوش مصنوعی در یافتن شبکۀ فقه‌های معاصر، به همین سه امر نیازمندیم: ابتدا داده‌ها؛ و سپس پردازش و الگوریتم‌ها. سپس کار را به متخصص می‌دهیم تا تأیید یا رد کند و نتیجه را به ماشین می‌دهیم تا او هم بیاموزد چون ما با چالش عدم قطعیت روبروییم.»

در ادامه این نشست، دکتر علیرضا پیروزمند در جایگاه ناقد گفت: «فقیهان برای دستیابی به مسائل جدید، دست کم از سه مسیر می‌روند:

1. مواجهه با میدان که تابعی از تغییرات محیطی است.
2. بازمراجعه به منابع. که بیشتر ناشی از فهم ارتباطات جدید است.
3. خلاقیت خود فقیه یا هوش واقعی.

حال هوش مصنوعی از کدام روش استفاده می‌کند؟»

وی تأکید کرد: «مهم این است که تعاریف و قواعد هوش مصنوعی باید بر اساس قواعدی که در فقه شیعه شناسایی شده است، باید اتفاق بیافتد.  اساسا نباید به هوش مصنوعی جایگاهی بیش از معاون و همراه نقش داد و نباید همۀ کار را به او سپرد؛ چون در عمل، چنانچه امروز شاهدیم، کار به صورت کامل از دست ما خارج خواهد شد و روزی می‌رسد که دیگر چاره‌ای از آن هم نخواهیم داشت.»

شایان ذکر است که نشست یکشنبه‌های روش در پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر و با حمایت میز «توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی» برگزار می‌شود.