به گزارش پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر به نقل از شبکه اجتهاد از جمله حوزه‌های تمحض استاد ابوالقاسم علیدوست حوزه فلسفه فقه است که آثاری چون «فقه و عقل»، «فقه و عرف»، «فقه و مصلحت» و تعداد زیادی مقاله علمی پژوهشی مرتبط حاصل آن است؛ آثاری که به نحو شایسته مورد توجه جوامع علمی بوده و در بسیاری از جشنواره‌های کشوری چون کتاب سال جمهوری اسلامی و کتاب سال حوزه دارای رتبه برتر شده است.
افزون بر ارزشمندی این‌گونه مباحث، مطالعات فلسفی هنگامی کارآمدتر می‌شود که بتوان برخی آثار آن‌ها را در روش‌های به کار رفته در استنباط نمایان کرد؛ روش‌هایی که هست یا روشی که باید باشد. اثر حاضر نتیجه تلاش علمی استاد ابوالقاسم علیدوست است که به موضوع روش‌شناسی اجتهاد می‌پردازد.
استاد علیدوست در اینجا موضوع مهم «روش شناسی اجتهاد» را در دو بخش مطرح می‌نماید: روش شناسی در بخش اول به مطالعه جریانی مکاتب اجتهادی معاصر و در بخش دوم به نظریه اطمینان می‌پردازد.
منظور از بخش اول مطالعه مقارنه و ارزیابی مکاتب اجتهادی معاصر است که کتاب حاضر عهده‌دار آن است. این پژوهش به بیست روش اجتهادی که همگی در دوران معاصر حضور جدی در فقاهت دارند می‌پردازد و با نگاه ظرفیت‌شناسانه و آسیب‌شناسانه آن‌ها را شناسایی و ارزیابی می‌کند. و نیز منظور از بخش دوم بیان روش مورد نظر و قابل قبول به اعتقاد مؤلف است؛ روشی که می‌توان بر آن اعتماد و به برآیند آن اطمینان کرد.
استاد علیدوست درباره اثر جدید خود گفت: من در کتاب «روش شناسی اجتهاد» به رصد و مقارنه‌ی مکاتب اجتهادی معاصر پرداختم و تحقیقاً ۲۰ مکتب و منهج فقهی را با توجه به واقعیتی که داشتند، رصد و نام‌گذاری کردم و سپس با یکدیگر مقارنه نموده‌ام. مناهج فقهی را که طرف‌دار و نمونه دارد، مثلا فقهی که نسبت به نصوص مبین مقاصد به شرط لا هست؛ یا فقهی که مقصد بسنده است و فقهی که مقاصد را مدنظر قرار می‌دهد ولی محور قرار نمی‌دهد. یا فقهی که بیشتر به‌دنبال اسم عناوین شرعی است، در مقابل فقهی که غایت‌گراست. لذا در اینجا نگفتم فقه اخباری، فقه اصولی، فقه اهل‌قیاس و … چون این‌ها مکاتب اجتهادی معاصر در بحث نیست.
این عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم سپس افزود: در این اثر سعی شده است روش‌ها رصد و دقیق باشد، یعنی از یک بحث انتزاعی و فرضی به شدت پرهیز شده است.
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم همچنین از انتشار جلد دیگر اثر که به «نظریه اطمینان» می‌پردازد، خبر داد و بیان داشت: این اثر بحث هستی شناسانه نیست بلکه نظریه پردازان است و بایسته‌هایی که در یک اجتهاد عیار باید مدنظر باشد تبیین می‌گردد و در مقابل آسیب‌هایی هم مطرح است. این جلد نیز احتمالا تابستان امسال روانه بازار کتاب بشود.
استاد علیدوست در پایان با اشاره به تایید کتاب توسط مقام معظم رهبری اظهار کرد: حضرت آیتﷲ خامنه‌ای در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران در غرفه انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی حضور یافتند. کتاب «روش‌شناسی اجتهاد» را به محضر ایشان دادند که پس از تورق و مطالعه موضوع کتاب را می‌پسندند و از محتوای اثر خیلی اظهار رضایت می‌کنند.
علاقه‌مندان برای تهیه چاپ اول کتاب «روش‌شناسی اجتهاد؛ مطالعه مکاتب اجتهاد معاصر» به قلم استاد ابوالقاسم علیدوست، به قیمت ۳۲۴.۰۰۰ تومان به وب‌سایت انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی مراجعه نمایند.
ساختار کتاب:
بخش نخست: مفاهیم و مبانی
مفاهیم: شریعت، حکم، فقه، اجتهاد و استنباط، روش‌شناسی اجتهاد؛
مبانی کلیات: پیشینه‌شناسی تعین اجتهاد و فقه نگاری، منشاشناسی اختلافات فقیهان و پیدایش روش‌ها و مکاتب فقهی، اجتهاد در اجتهاد در کشاکش ضرورت انگاری و آسیب‌پنداری، انفتاح و انسداد باب اجتهاد، اجتهاد و تخطئه و تصویب
بخش دوم: مکاتب اجتهادی معاصر
الف: مکتب فقهی قناعت (با تجمیع ظنون متعاضد) و مکتب فقهی صناعت
ب: مکاتب فقهی نص بسند، مقاصد بسند و نص‌محور با نظارت بر مقاصد
د: فقه توقف حداکثری بر الفاظ نصوص (اسم‌گرایی) و هویت‌گرا
ه: فقهِ بسندِ به نص و اطلاق قانون و فقه عدالت و اخلاق
و: مناهج فقهی مدیریت ادله متعارض
ز: فقاهت مقارن با تراث اهل‌تسنن در کشاکش انگاره لزوم و انکار