- اثر امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در شرع و قانون و تأثیر آن در پیشگیری از جرم؛
سید مجتبی طباطبایی شیرازانی، انتشارات آفتاب گیتی، ۱۳۹۶ش، ۱۳۵ص.
این کتاب به بررسی روش‌هایی می‌پردازد که باعث تأثیرگذاری بیشتر امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر می‌شود. به باور نویسنده، دین به‌عنوان اصلی‌ترین عامل خودکنترل، افراد را از کج‌روی‌ها، رفتارهای ناهنجار و پرخطر دور نگاه می‌دارد و هرچه جامعه مذهبی‌تر باشد، خودکنترلی نیز در بین شهروندان بیشتر به چشم می‌خورد. زوال اخلاق و عدم توجه به دین در جامعه، موجب افزایش وقوع جرم و جنایات و شیوع انواع مفاسد خواهد شد و این موضوع در اسلام تحت عنوان دو وظیفه بسیار مهم «امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر» پیش‌بینی شده است.
نویسنده معتقد است: امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، یکی از اصول عملی و از عظیم‌ترین فرایض اسلام است. این مهم در کتب فقهی شیعه، بالاتر و برتر از حد یک واجب معمولی مطرح گشته و در ردیف ضروریات دین مبین اسلام از آن یاد شده است. تأکیدهای مکرر قرآن کریم، در خصوص امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بیانگر اهمیتی است که اسلام برای سالم‌سازی محیط اجتماع و مبارزه با عوامل فساد و گناه قائل شده است.
این کتاب در تلاش است تا با رویکرد ترویجی، آثار فقهی، حقوقی و اجتماعی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، با تمرکز بر دانش حقوق و جرم‌شناسی را واکاوی کند.
- امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در آینه قرآن کریم؛
محمد عابدی، معروف، ۱۳۹۳ش، ۳۶۸ص/
بررسی ابعاد، اهمیت، کیفیت و شرایط اجرای فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در سطح جامعه اسلامی بر اساس آموزه‌های قرآن کریم است. در ابتدای کتاب حاضر ارزش بالای این فریضه نسبت به سایر فرایض و واجبات تبیین شده و پس از آن پیشینه آن در تاریخ اسلام و نیز شرایط و ویژگی‌های آمران به معروف و ناهیان از منکر از دیدگاه قرآن کریم بررسی شده است. نگارنده در همین راستا به بیان مبانی عقلی و نقلی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر و آثار و کارکردهای فراوان اجتماعی آن در اصلاح جامعه و تأمین حقوق افراد و نیز مصونیت‌های اجتماعی حاصل از اجرای آن را بیان نموده است. وی در ادامه، به آثار اخروی اجرای این فریضه اشاره نموده و شهادت در این راه را از بهترین نوع شهادت‌ها عنوان نموده است. بررسی اقسام و شرایط اجرای فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، مراتب و مراحل اجرای آن، معرفی برخی از مجریان آن از پیامبران الهی، شیوه‌های اجرای دقیق آن اعم از شیوه‌های سلبی و ایجابی و معرفی مخاطبان این فریضه و گستره آن از دیگر مندرجات مهم مطرح شده در این نوشتار است که با استناد به آیات قرآنی، به بیان آنها پرداخته شده است.
- امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در آثار استاد مطهری؛
مرتضی مطهری، صدرا، گردآورنده: حسین جوادی‌نیا، ۱۳۹۰ش، ۲۱۵ص.
این کتاب شامل هفت فصل است. عناوین این فصول عبارت‌اند از:
فصل اول: معنا، اهمیت و تاریخچه عملی
در این فصل، معنای معروف و منکر تبیین شده و اهمیت فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از منظر آیات و روایات مورد بحث قرار گرفته است. نیز درباره «حسبه» که دایره‌ای حکومتی بوده و در زمان‌های گذشته برای اجرای این فریضه تشکیل شده بود، بحث مفصلی آمده است.
فصل دوم: مباحث اجتماعی
در این فصل، ضرورت اجتماعی اجرای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بررسی شده، نیز مسئولیت انسان در برابر اجتماع و رابطه این اصل با اصلاح جامعه مورد بررسی قرار گرفته است
فصل سوم: مباحث فقهی
در این فصل (که مفصل‌ترین فصل کتاب است)، با چگونگی طرح این مسئله در کتب فقهی فقها آشنا می‌شویم و اینکه فقها در بررسی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از چه زاویه‌ای این موضوع را طرح و بررسی نموده‌اند. نیز به برخی آراء مذاهب و فرقه‌های مختلف اسلامی درباره این موضوع اشاره شده است.
در ادامه به دو شرط اساسی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر یعنی بصیرت دینی و بصیرت عملی اشاره شده است. (استاد مطهری واجب بودن شرط إعمال بصیرت در امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را مورد اتفاق همه فرق اسلامی می‌دانند به‌جز خوارج. ایشان از خوارج به‌عنوان فرقه‌ای که نه بصیرت دینی داشتند و نه بصیرت عملی یاد می‌کنند.)
در ادامه سایر شرایط امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر مورد بررسی قرار گرفته که فهرست آنها بدین شرح است:
- حسن‌نیت و اخلاص؛
- عامل بودن (هر مصلحی اول باید صالح باشد تا بتواند مصلح باشد)؛
- آزادمنشی (حریّت)؛
- شجاعت؛
- رحمت داشتن (مهربانی)؛
- خونسردی؛
- تجسس‌نکردن؛
- عدم درخواست اجر و مزد؛
- دست‌درازی‌نکردن در ترخیصات مردم (ترخیصات شامل موارد حلال و جایز است)؛
- اصالت داشتن (یعنی اجرای آن، تابع و در خدمت یک شخص یا یک جریان خاص سیاسی و… نباشد، خودش منبع جریان‌ها باشد نه تابع آنها)؛
- شناخت عوامل فساد.
دو مورد اخیر از شرایط مفید و موفق بودن اجرای این فریضه معرفی شده است.
در ادامه، به مراحل سه‌گانه اجرای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر اشاره شده است. (مرحله قلب، مرحله زبان و مرحله عملی)
بعد از این بخش، استاد شهید سه شرطی که در باب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر مطرح می‌شود (یعنی احتمال اثر و قدرت و عدم ترتب مفسده) را مطرح و درباره حدود تأثیر آنها در اجرای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بحث می‌نمایند. این فصل با بحثی دوباره و بیشتر درباره مراحل سه‌گانه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر و ذکر نمونه‌هایی عملی به پایان می‌رسد.
فصل چهارم: امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر و قیام حسینی
در این فصل، تأثیر امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در شکل‌گیری قیام امام حسین(ع) و نیز تأثیر نهضت حسینی در احیای این فریضه بزرگ اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل پنجم: کارنامه مسلمین در امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
مسلمین در زمینه عمل به این فریضه تا چه اندازه تلاش نموده‌اند و آیا کارنامه قابل‌قبولی در این باره از خود ارائه داده‌اند؟ استاد در این فصل به این سؤال پاسخ می‌دهند.
فصل ششم: چند مسئله
در این فصل، مسائل ذیل مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است:
- تساوی زن و مرد در عمل به این فریضه
- رابطه ولاء و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
- رابطه تبلیغ و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
- مجازات مجرمین و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
- راه‌های حفظ عفاف و پاک‌دامنی و مبارزه با گناه در جامعه
- راه‌های برخورد با نقاط ضعف جامعه
فصل هفتم: مصاحبه با استاد
این بخش مربوط به مصاحبه‌ای با استاد است که در اوایل انقلاب درباره مسائل مختلفی صورت گرفته، از جمله طرح مؤسسه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر که آن روزها مطرح بوده است.
در پایان هر فصل هم، گزیده‌ای از اهمّ مطالب آن فصل جهت جمع‌بندی و نتیجه‌گیری جمع آوری شده است. بیشتر این گزیده‌ها هم عین عبارات استاد است.
- امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر (مبانی، احکام و آثار آن)؛
مجموعه معارف اسلامی، ۱۴۰۱ش، انتشارات مصباح الهدی، ۲۱۶ص.
نکتۀ اساسی از نظر نویسنده در این مبحث، این است که این بحث با امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از نظر فقهی متفاوت است. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از دیدگاه فقهی یک واجب کفایی است که دارای مراتب قلبی، لسانی و یدی است، اما این مبحث اصلاً ارتباطی به امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر به معنای فقهی آن ندارد؛ بلکه بحث در مورد یک سنخ واجبات و محرّمات درونی یا جوانحی است؛ مانند توبه که از واجبات درونی است و به معنای پشیمانی از گناه است، همچنین واجب فوری هم هست.
وی معتقد است: امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر مورد بحث نیز مانند توبه از واجبات درونی است که عبارت از حالت نفسانی است که روی قلب و دل انسان اثر میگذارد و موجب می‌شود آنچه مورد سخط خداوند و مبغوض اوست، مبغوض انسان هم قرار بگیرد و آن را مکروه بدارد و نسبتبه آنچه مورد حبّ خداوند است، راضی و خشنود شود؛ بنابراین تعریف، برای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر جدای از بحث فقهی، یک عنوان دیگری وجود دارد که عبارت است از حرمت رضا به منکر؛ به این معنا که حرام است انسان خشنود باشد و رضا بدهد به ترک معروف و عملی که مورد امر الهی است و همچنین عکس آن. به عبارت دیگر، واجب است انسان عمل منکر را مکروه بدارد. از طرف دیگر، ترک واجب که عبارت است از معروف را هم مکروه بدارد.
یکی دیگر از عناوینی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است، شراکت در عمل منکر است. به باور نویسنده، در بررسی روایات این نتیجه حاصل می‌شود که این عمل جوانحی با عمل جوارحی همسو قرار داده شده است؛ یعنی خوشحالی انسان از معصیت دیگری، مثل نفسِ معصیت او است؛ لذا اگر کسی گناهی مرتکب شود و از گناه خود خشنود باشد، مثل این است که دو گناه مرتکب شده است: یک گناه مربوط به عمل بیرونی او است و گناه دوم، مربوط به رضایت درونی از معصیت است.
- امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از احزاب؛
حسین ابراهیم‌زاده، ناشر: شهید کاظمی، ۱۳۹۸ش، ۲۱۲ص.
در این کتاب، نویسنده با نگاهی نو سعی دارد این فریضه را به مخاطب خود با به‌روزترین شکل ممکن بشناساند. ابراهیم‌زاده سالیان متمادی در زمینۀ جریان‌شناسی و مطالعات و تألیفات سیاسی و اجتماعی شهره بوده و آثار گوناگون ایشان همواره مورد استفادۀ اندیشمندان و فرهیختگان جوان است. ازجمله آثار نویسنده می‌توان به جوان در آینۀ رمضان، امام‌خمینی و ساقیان بادۀ زهر، رسانه و عدالت، تحکیم و تبلیغ حجاب مطالبه عمومی از حاکمیت و… اشاره کرد. وی اندیشمندان و فرهیختگان جوان است. به‌طورکلی، می‌توان رویکرد کتاب را تبلیغی – ترویجی عنوان کرد.
- امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در اندیشه اسلامی؛
مایکل کوک، مترجم: احمد نمایی، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش، ۵۴۰ص.
نویسنده با ژرف‌نگری خاص خود و حدود دوازده سال تحقیق مداوم و بررسی و مطالعه ۱۷۰۰ کتاب و مقاله که بیش از سه چهارم آن کتاب‌های اسلامی است موفق به نوشتن جامع‌ترین کتابی شد که تا کنون در باره امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر نوشته شده است. این وظیفه بزرگ الهی در تمام فرقه‌ها و مذاهب اسلامی، از قدیمی‌ترین زمان تا به امروز، در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. بخش نسبتاً زیادی از کتاب به آرای فقیهان شیعه از کلینی تا عصرحاضر به ویژه احیا و ترویج آن به وسیله امام خمینی (رحمت ﷲ علیه) و شاگردان آن بزرگوار اختصاص یافته است.
برخی دیگر از کتاب‌هایی که پیرامون امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر منتشر شده است به‌قرار زیر هستند:
| ردیف | نام کتاب | نویسنده | ناشر |
| ۱ | امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در ترازوی تاریخ | دکتر عبدالحسین رضایی راد | دفتر تبلیغات اسلامی خراسان |
| ۲ | امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر | دایره تحقیقات و پژوهش نمسا | دایره تحقیقات و پژوهش نمسا |
| ۳ | امربه‌معروف فریضه واجب و همگانی | علیپور باغبان نژاد | احرار تبریز |
| ۴ | دفتر بیست ویکم | موسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) | موسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) |
| ۵ | نظارت همگانی وامر به معروف و نهی‌ازمنکر | محمد حسن روزبه | موسسه اندیشه معاصر |
| ۶ | شیوه‌های امر و نهی زبانی | محمد رضا اکبری | نشر معروف |
| ۷ | امربه‌معروف و نهی از منکر گفتاری | سید محمود مدنی بجستانی | نشر معروف |
| ۸ | شهروند مسئول | آیه ا.. مظاهری | دفتر فرهنگ اسلامی دانشگاه آزاد |
| ۹ | نظارت مردمی (امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر) ونقش آن در اصلاحات اجتماعی | جمعی از نویسندگان | سازمان صدا وسیما |
| ۱۰ | نظارت همگانی یا امربه‌معروف نهی از منکردر قرآن کریم | دکتر بهمن منصوری | عقیدتی سیاسی ناجا |
| ۱۱ | نظارت همگانی یا امربه‌معروف نهی‌ازمنکر | محمد حسن روزبه | اندیشه معاصر |
| ۱۲ | درس‌هایی پیرامون امربه‌معروف نهی‌ازمنکر | سید احمد خاتمی | بسیج |
| ۱۳ | اصل امربه‌معروف نهی‌ازمنکر | استاد شهید مطهری | ارشاد اسلامی کرمان |
| ۱۴ | امربه‌معروف نهی‌ازمنکر | سید حسن اسلامی | نشر خرم |
| ۱۵ | نظارت اجتماعی | دکتر علی قائمی | صدا وسیما |
| ۱۶ | شیو ه های صحیح امربه‌معروف نهی‌ازمنکر | دادسرای انقلاب اسلامی | سازمان تبلیغات اسلامی |
| ۱۷ | تقیه، امربه‌معروف نهی‌ازمنکر | سید احمد طبیبی شبستری | انتشارات اسلامی |
| ۱۸ | امربه‌معروف نهی‌ازمنکر | غلام علی نعیم آبادی | توسعه قلم |
| ۱۹ | امام حسین(ع) و آئین امربه‌معروف و نهی از منکر | رحمت ا..جعفری – دهشیری | نشر روح قم |
| ۲۰ | امربه‌معروف و نهی از منکر | یوسف علیپور | احراز تبریز |
| ۲۱ | به سوی فردای بهتر، امربه‌معروف و نهی ازمنکردر رفتار و گفتار امام علی(ع) | محمد فاضل مشهدی | انصاریان قم |
| ۲۲ | سیره علوی امربه‌معروف و نهی از منکر | حمید رضا کفاش | انتشارات عابد |
| ۲۳ | امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر | آیه ا.. . حسین نوری | حوزه علیمه قم |
| ۲۴ | پژوهشی در امربه‌معروف و نهی از منکر | علی اصغر لشگری | انتشارات سیاره |
| ۲۵ | پژوهشی در امربه‌معروف و نهی از منکر از دیدگاه قرآن وروایات | محمد اسحاق مسعودی | شرکت نشر بین الملل |
| ۲۶ | فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از دیدگاه قرآن وسنت | زین العابدین قربانی لاهیجی | شرکت نشر سایه |
| ۲۷ | امربه‌معروف و نهی از منکر دو فریضه برتر در سیره معصومین(ع) (۲ جلد) | سید محمود مدنی بجستانی | شرکت نشر معروف |
| ۲۸ | نظارت همگانی یا امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در قرآن کریم | دکتر بهمن منصوری | عقیدتی سیاسی ناجا |
| ۲۹ | امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر | حجت‌الاسلام قرائتی | درس‌های از قرآن |
| ۳۰ | امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر | علی کورانی | فرهنگ اسلامی |
| ۳۱ | حسبه یا نظارت بر سلامت اجرای قانون | قدرت ﷲ مشایخی | انتشارات انصاریان |