در ادامه سلسله نشست‌های علمی با محوریت روش‌شناسی کاربردی در حوزه‌های مختلف فقهی، جلسه نوزدهم با موضوع «روش کاربردی‌سازی قواعد فقهی در حوزه نظارت بر بانکداری و مؤسسات مالی» برگزار شد. در این نشست، آیتﷲ احمد مبلغی به‌عنوان ارائه‌دهنده اصلی حضور داشتند و با تبیین مراحل و لوازم این روش، ابعاد نظری و عملیاتی آن را مورد بررسی قرار دادند. آنچه در ادامه می‌خوانید، گزیده‌ای از مباحث ارائه شده در این جلسه است.
فهرست مطالب
مقدمه: نگاه به روش کاربردی‌سازی در فقه
آیتﷲ مبلغی با اشاره به عنوان نشست تأکید کردند که موضوع «کاربردی‌سازی» در چارچوب روش‌شناسی قرار می‌گیرد و هدف این نشست نه تنها پرداختن به عملی‌کردن قواعد فقهی، بلکه بررسی روشی است که امکان کاربردی‌سازی را فراهم می‌کند. ایشان در ابتدای صحبت‌های خود اظهار داشتند: «ما عملاً نمی‌خواهیم چیزی را به‌صورت مستقیم کاربردی کنیم؛ بلکه قصد داریم به روشی بپردازیم که بتواند در راستای کاربردی‌سازی پیش برود.»
ایشان همچنین به ضرورت افزودن بعدی دیگر به عنوان جلسه اشاره کردند و گفتند: «احکام و قواعد فقهی در حوزه بانکداری اسلامی و مؤسسات مالی، عنوان جامعی است که باید به آن توجه کنیم.»
مراحل روش پیشنهادی
آیتﷲ مبلغی در ادامه به تشریح روشی چندمرحله‌ای پرداختند که به‌زعم ایشان، رعایت کامل و دقیق این مراحل، به شکل‌گیری روشی منجر خواهد شد که قابلیت کاربردی‌سازی احکام و قواعد فقهی در حوزه بانکداری و مؤسسات مالی را فراهم کند. این مراحل به شرح زیر ارائه شد:
ایجاد نظریه فقهی بنیادین
ایشان با تأکید بر اهمیت «نظریه فقهی» به‌عنوان نقطه آغازین حرکت در این مسیر، خاطرنشان کردند: «بدون نظریه فقهی، ورود به این عرصه‌ی پیچیده و پرچالش اقتصادی امکان‌پذیر نخواهد بود. نظریه فقهی باید اهداف، محتوا و منطق حاکم بر مجموعه‌ای از احکام را شناسایی کند و انسجام معنایی بین آنها برقرار سازد.»
آیتﷲ مبلغی با اشاره به اینکه فرهنگ حوزوی در زمینه نظریه‌پردازی هنوز نیازمند توسعه است، بیان کردند: «ما چون در حوزه عادت نکرده‌ایم که نظریه فقهی ارائه دهیم، گاهی با احکام جزیره‌ای و منفصل از هم مواجه می‌شویم که قابلیت پاسخگویی به چالش‌ها را ندارند.»
ایجاد پیوست نظریه ناظر به اجرا
مرحله دوم، طراحی و ارائه پیوستی است که نظریه فقهی را به مرحله اجرا نزدیک کند. ایشان این مرحله را «پیوست حکمرانی» نامیدند و تأکید کردند که برای مواجهه با شرایط پیچیده و متغیر اجرایی، این پیوست ضروری است. به گفته ایشان: «حکمرانی یعنی مدیریت و اجرای کارآمد اندیشه، که در هر سطحی از خانواده تا سازمان‌های کلان قابل تحقق است.»
آیتﷲ مبلغی با ذکر مثالی از اهمیت فرود آوردن اندیشه‌های پیچیده بر زمین واقعیت، حکمرانی را به فرود موفق یک هواپیما تشبیه کردند و گفتند: «همان‌طور که فرود آوردن یک هواپیما سخت‌تر از بلند کردن آن است، اجرای نظریه‌های پیچیده فقهی نیز نیازمند تخصص و قواعد ویژه حکمرانی است.»
جمع‌بندی
این نشست با طرح محورهای اساسی در حوزه روش کاربردی‌سازی قواعد فقهی به‌کار خود پایان داد. آیتﷲ مبلغی ضمن تأکید بر اهمیت توجه به مراحل پیشنهادی، بر نقش مؤثر حوزه در توسعه نظریه‌پردازی و حکمرانی خوب تأکید کردند و اظهار داشتند که تحقق این امر نیازمند تلاش و هم‌افزایی جدی در میان اندیشمندان حوزه است.