اشاره: استفاده از کلاه‌گیس برای زنان از دیرباز مرسوم بوده است. با افزایش اقبال به هنرهای نمایشی اما این وسیله، به‌عنوان یکی از ابزارآلات گریم بازیگر نیز تلقی گردید. بازیگران مرد و زن، با استفاده از کلاه‌گیس، دیگر نیاز نداشتند موی خود را بلند کنند یا رنگ آن را تغییر دهند. همین امر کلاه‌گیس را به‌عنوان یکی از آسان‌ترین وسائل تغییر چهره بازیگران به شمار آورد. دررابطه‌با زنان اما این پرسش مطرح است که آیا استفاده از این وسیله، برای ایشان جایز است یا نه؟ وجه عدم جواز آن، صدق عنوان زینت بر آن یا عدم تلقی آن به‌عنوان پوشش سر است. به همین منظور، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد عمومی، مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم و مدیر مدرسه فقه دارالهدی، در یادداشتی شفاهی، به واکاوی فقهی این موضوع پرداخته است. وی معتقد است اگر کلاه‌گیس، عرفاً مصداق زینت نباشد، استفاده از آن، بلااشکال است.
دررابطه‌با کفایت استفاده از کلاه‌گیس برای زنان به‌عنوان حجاب سر، ابتدا لازم است به دو نکته اشاره کنم:
الف) این مسئله را فارغ از بحث ستر وجه و کفین بررسی می‌کنیم؛ زیرا چنان که واضح است با وجوب و عدم وجوب ستر وجه و کفین سازگار است.
ب) باید در جای خود، پاسخ این پرسش روشن شود که آیا تزیّن در برابر نامحرم، حرام است بدین معنا که عنوانی قصدی است یا اینکه مجرّد اظهار زینتی که بر بدن قرار گرفته هرچند خالی از قصد زینت باشد حرمت دارد؟
آیا کلاه‌گیس، پوشش سر محسوب می‌شود؟
ادله ستر نسبت به نوع پوشش ساکت است و ادله‌ای که در آنها تعابیری چون جلباب و خمر آمده، ناظر به پوشش رایج در آن زمان بوده است؛ لذا هر چیزی که موی سر را بپوشاند می‌تواند امتثال امر به حجاب باشد؛ البته با قطع‌نظر از اینکه زینت است یا نه، مهیج شهوت هست یا نه، لباس شهرت هست یا نه و…؛ چراکه هر یک از اینها، عناوین خاصی است و حکم مخصوص به خود را دارد.
برای مثال، فرض کنیم خانمی که بدنش کاملاً پوشیده است و سر را با کلاه‌کاسکت پوشانده، در این صورت، سر، پوشیده شده و حجاب موی سر محقق شده است.
جواز یا حرمت؟
اما دررابطه‌با حکم حرمت یا جواز استفاده از کلاه‌گیس برای زنان، باید گفت: اگر کلاه‌گیس تزیّن و تبرج و یا لباس شهرت باشد، تابع حکم این عناوین است. مثلاً اگر لباس شهرت را حرام بدانیم، چنانچه خانمی با یک کلاه‌گیس عجیب‌وغریب و رنگ‌هایی که او را انگشت‌نما می‌کند در معرض دید قرار گیرد، جایز نیست، هرچند تمام موهای او با این کلاه‌گیس پوشیده باشد.
کلاه‌گیس به‌مثابه زینت
باتوجه‌به اینکه ممکن است کلاه‌گیسی، در نهایت زشتی و نفرت‌انگیزی، ساتر کامل بر موی سر باشد پس نمی‌توان گفت کلاه‌گیس همواره زینت است؛ لکن آنچه رایج و غالب است، این است که استفاده از کلاه‌گیس برای زیبایی است؛ لذا در مواردی که عرفاً زینت شمرده شود، ازاین‌جهت، ظاهرکردن آن در برابر نامحرم حرام است.
البته باید توجه داشت که اگر به جهت کثرت استفاده زنان از کلاه‌گیس، همانند مواردی مانند برداشتن ابرو و اصلاح صورت، دیگر عنوان زینت بر آن صدق نکند، استفاده از آن بلااشکال خواهد بود، لکن درصورتی‌که زینت و تبرج و عناوین حرام دیگری مانند برانگیزاننده بودن شهوت بر آن صدق نکند.
/////
این یادداشت، بخشی از مجله الکترونیکی «مبادی فقه نمایش» است که با همکاری مدرسه فقه هنر و سایت شبکه اجتهاد تولید شده است