پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر به نقل از ایکنا: بدون تردید سیدحسن نصرﷲ از شخصیت‌های برجسته یک قرن اخیر  نه تنها در جهان اسلام بلکه در سراسر جهان است؛ او با قدرت مدیریتی بالا، هوش سرشار و رویکردهای وحدت‌گرایانه توانست چندین برابر قدرت حزب‌ﷲ و شیعه را در لبنان بالا ببرد.

سیدحسن نصرﷲ محبوبیت ویژه‌ای در لبنان و حتی دیگر کشورهای اسلامی داشت، این محبوبیت تا حد زیادی می‌تواند ناشی از تعامل وی با پیروان ادیان و مذاهب دیگر باشد، دیدگاه شما در این باره چیست؟ 

ایشان یکی از شخصیت‌های تقریبی و وحدت‌گرا بود و به این نگاه و رویکرد معروف بودند؛ کنفرانسی در لبنان در مورد محقق کرکی برپا شده بود و بنده خدمت ایشان رسیدم و دیدم که بسیار معتقد به تقریب هستند و خاطراتی از حضور در فضا و ساحت تقریبی داشتند از جمله درباره سفری که قبل از مشهور شدن به مصر داشتند و آنجا درباره وحدت سخنرانی کرده بودند و این سخنرانی خیلی مورد استقبال قرار گرفته بود.

ایشان خطوطی را در مورد تقریب ذکر کردند که نشان می‌داد با این مقوله به خوبی آشنا هستند؛ از جمله تاکید داشتند که ما نباید به حساسیت‌های اهل سنت وارد شویم تا وحدت حفظ شود و دیگر اینکه وحدت در فضای همدردی و خیرخواهی و جهاد در راه خدا بروز و ظهور زیادی پیدا می‌کند؛ تمرکز بر مشترکات باز از اصول تقریبی در ذهن ایشان بود.

همکاری‌های فکری و گفت‌وگو را به عنوان اصل تقریبی قبول داشتند و افزون بر افکار، سلوک تقریبی هم داشتند زیرا هر جا لازم بود وحدتی بین مسلمین و یا اسلام و مسیحیت رخ دهد ایفای نقش داشتند و هنجارهایی را رعایت می‌کردند که عملا به همین مسئله ختم شود لذا اندیشمندن و متفکران چه در فضای اهل سنت و چه در فضای شیعه و مسیحیت به ایشان باور و علاقه داشتند و ایشان هم از این حوزه فراخ مطلع بود که افکارشان چه تاثیرات مهمی دارد.

همچنین اصول رفتاری ایشان که از اندیشه وی برمی‌خاست این بود که با تفرقه‌اندازان در صفوف مسلمین باید سخت مقابله کرد به همین دلیل هم با داعش درافتادند و با تکفیری‌ها رابطه بدی داشتند و ضد آنان بودند یعنی هر کسی را که دنبال تفرقه بود نمی‌پذیرفتند. رعایت ادبیات تقریب از جمله ویژگی‌های ایشان بود که ما مشاهده می‌کردیم.

ایکنا ـ ظاهرا شهید سيدحسن نصرﷲ خیلی تحت تاثیر افکار امام موسی صدر بود.

در  لبنان مذاهب شیعه و سنی و پیروان ادیان دیگر حضور دارند و هر کسی در آنجا زندگی کند لاجرم ذهن و عقلانیت او متمرکز بر ارتباطات تقریبی به معنای عام می‌شود و این خاصیتی است که در کشورها و مجامع چند دینی و چند مذهبی وجود دارد. امام موسی صدر شخصیتی است که حقیقتا رویکردهای تقریبی او خیلی ناشناخته است و اگر مجمع جهانی تقریب بخواهد داده‌هایی از رویکردهای تقریبی را بشناسد و تبدیل به هنجار کند چند شخصیت محوری را باید مورد مطالعه جدی قرار دهد؛ این شخصیت‌ها طیفی از سیدجمال‌الدین اسدآبادی تا آیت‌ﷲ‌العظمی بروجردی، امام خمینی^(ره)، علامه طباطبایی، امام موسی صدر، مقام معظم رهبری، شهید بهشتی و شهید مطهری را شامل می‌شود؛ هر کدام از ایشان ذهنیتی دارند که اگر استخراج شود تقریب، منظومه متکاملی پیدا می‌کند؛ همه این شخصیت‌ها تقریبی هستند البته کامل‌کننده افکار یکدیگر و تجمیع این افکار می‌تواند راه نوینی را بگشاید که ما قوی‌تر عمل کنیم.

جمهوری اسلامی ایران در عرصه تقریب به خصوص در مبارزه با رژیم منحوس صهیونیستی خوب عمل کرده است ولی این راه نیازمد تلاش فکری و زیرساختی بیشتری دارد؛ مقام معظم رهبری اخیرا هم فرمودند که باید بر مقوله امت تمرکز داشته باشیم و قبلا هم چنین توصیه‌ای داشتند ولی اخیرا بیشتر شده است و حتی وحدت بین دولت‌های اسلامی را هم مطرح کردند و البته بین شعب را قبلا طرح کرده بودند لذا ما نیازمند این هستیم که بیشتر امام موسی صدر را بشناسیم و از رویکردهای ایشان الگو بگیریم.

امروز بزرگان لبنانی رشحاتی از رویکردهای امام موسی صدر را در وجود خودشان دارند و البته برخی شخصیت‌های واجد سعه صدر بیشتر و دارای حضور بین‌المللی بیشتری هستند مانند شهید سیدحسن نصرﷲ که عمق بیشتری از آن مکتب را گرفته است؛ البته مکتب سیدحسن نصرﷲ بیشتر مکتب امام خمینی^(ره) است ولی کار جالب امام موسی صدر در سلوک ایشان تاثیر زیادی داشته است.

همانطور که امام موسی صدر با همه در ارتباط بودند و سلوک تقریبی داشتند و توانستند جانب همه را به معنای یک نقطه اشتراکی ملی جهان اسلامی یا جهان ادیانی تجلی ببخشند و تقویت کنند و آن را برجسته کنند ایشان هم همان سلوک را دقیقا رعایت کرده است و پا جای پای امام موسی صدر گذاشتند البته در شرایط جدید و متفاوت‌. بنابراین ما می‌توانیم لبنانی‌ها را مترجمان سلوک امام موسی صدر معرفی کنیم.

ایکنا ـ در لبنان غیر از مذاهب اسلامی، پیروان ادیان دیگر مانند مسیحیان هم جذب سیدحسن نصرﷲ شده بودند و به ایشان علاقه داشتند فکر می‌کنید این رویکرد می‌تواند در جانشینان ایشان هم تداوم پیدا کند؟ 

بله نبوغی در ایشان بود که از او یک رهبر بزرگ جهان عرب ساخته بود و محبوبیت ویژه‌ای داشت؛ صراحت خاصی در بیان و کلام داشت و جاذبه و کششی در سخن ایشان وجود داشت و تعابیر خاص منطقه‌ای در نگاه ایشان موج می‌زد. دیگران هم همین حالت را دارند ولی باید دید آیا آن نبوغ تکرارشدنی هست یا خیر؟ قطعا همکاران ایشان این نگاه تقریبی را دارند ولی باید منتظر آینده باشیم.

ایکنا ـ خاطره‌ای هم از دیدار با سیدحسن نصرﷲ دارید؟

چند سال قبل ما سفری به لبنان در راستای اندیشه تقریب و فقه مقارن داشتیم؛ بنده در شبکه المنار که وابسته به حزب‌ﷲ لبنان است چند جلسه در مورد تقریب سخنرانی کردم؛ البته عالمان اهل سنت از کشورهای دیگر هم در این سلسله جلسات سخنرانی داشتند؛ مرحوم آیت‌ﷲ تسخیری هم ظاهرا در این برنامه حضور یافته بودند. این برنامه نشان می‌داد که رویکرد حزب‌ﷲ اساسا رویکرد تقریبی است و ما توانستیم با مشارکت حزب‌ﷲ و شبکه المنار این برنامه را برگزار کنیم، یعنی از ایران فکر و اندیشه تامین می‌شد و در آنجا نسخه ادبیاتی ویژه پیدا می‌کرد و تبدیل به تراث خیلی خوبی هم شد.

یک بار هم بنده خدمت ایشان عرض کردم که ما قصد داریم یک مجموعه فقه مقارن تشکیل دهیم زیرا فقه مقارن مشترکات زیادی دارد و ایشان خیلی استقبال کردند.