یکشنبه ۲۱ بهمن ماه سی و سومین نشست از یکشنبه های روش با عنوان «روش تولید نظریه در دانش فقه» با ارائه آیتﷲ احمد مبلغی و با حضور آیتﷲ ابوالقاسم علیدوست و آیتﷲ سید مجتبی نورمفیدی برگزار شد.
آیتﷲ مبلغی در ابتدا به مفهوم «پارادایم» پرداختند و آن را زاییده تحولات اجتماعی، سیاسی و تاریخی دانستند. بر اساس توضیحات ایشان:
۱. پارادایم در ابتدا به صورت اندیشه هایی در ذهن عالمان شکل میگیرد و به تدریج به یک انقلاب فکری تبدیل میشود.
۲. پارادایم دارای سیر تکاملی است که از مبدأ اندیشه ها و ذهنیت ها آغاز شده و با گذر زمان توسعه می یابد.
۳. نظریه های در حال تبدیل به پارادایم: از جمله «نظریه خطابات قانونیه» به عنوان نمونهای مطرح شد که در مسیر پارادایم شدن قرار دارد.
۴. ویژگیهای پارادایم:
– دارای ظرفیت انبساطی برای پیشبرد حرکتهای فکری.
– رابطه پارادایم و نظریه: پارادایم به مثابه بنیاد و نظریه ها به عنوان بنا توصیف شدند؛ به این معنا که بیشتر نظریه ها در چارچوب پارادایمها شکل میگیرند.
—
پرسشها و گفتوگوهای علمی
پرسش آیتﷲ علیدوست:
ایشان با طرح دو پرسش اساسی، بحث را به سمت تعریف دقیق تر پارادایم سوق دادند:
۱. آیا تعریف ارائه شده از پارادایم توسط آیتﷲ مبلغی، برداشت شخصی ایشان است یا مبتنی بر تعریف پذیرفته شده علمی و فقهی؟
۲. آیا قواعدی مانند عدالت، کرامت انسانی و نفی عسر و حرج را میتوان مصداق پارادایم دانست؟
پاسخ آیتﷲ مبلغی:
– تعریف خود از پارادایم را تعریف حقیقی و علمی آن برشمردند.
– در پاسخ به پرسش دوم تأکید کردند:
– قواعدی مانند عدالت و کرامت انسانی پارادایم نیستند اما خود عدالت، خود کرامت انسانی پارادایم محسوب میشوند.
گفتگوی آیتﷲ نورمفیدی:
آیتﷲ نورمفیدی نیز در ادامه نشست، مباحثی را با آیتﷲ مبلغی مطرح کردند و پرسش و پاسخی میان این دو فقیه شکل گرفت.
نشست حاضر با محوریت «چگونگی تولید نظریه در فقه»، به بررسی نقش پارادایم ها در شکل گیری انقلابهای فکری و ارتباط آنها با نظریه های فقهی پرداخت. تأکید بر تحولگرایی پارادایم ها و ظرفیت آنها برای گسترش دانش فقه، از جمله نکات کلیدی این نشست بود. پرسش های مطرح شده نیز نشان دهنده ضرورت تبیین دقیق مفاهیم پایه ای در مسیر تولید نظریه های نوین فقهی است.
