اشاره: پیرامون ابعاد حقوقی و به‌خصوص فقهی سلول‌های بنیادی، کتاب‌های زیادی وجود ندارد. یکی از این کتاب‌ها، کتاب «رویکردهای فقهی حقوقی تکنولوژی سلول‌های بنیادی» نگاشته خانم مهناز ابراهیمی اوردکلو است. در زیر، گزارش محتوایی این کتاب می‌آید:

مهناز ابراهیمی اوردکلو، انتشارات سنجش و دانش، راه دکتری، ۱۳۹۶ش، چاپ اول، ۱۱۰ صفحه.

کتاب «بررسی مسائل فقهی و حقوقی مرتبط با فناوری سلول‌های بنیادی» به بررسی یکی از جدیدترین و پیچیده‌ترین مسائل علمی، اخلاقی و قانونی پرداخته است. پیشرفت‌های زیست‌فناوری به‌ویژه در حوزه سلول‌های بنیادی، دریچه‌های جدیدی برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج گشوده است؛ اما این پیشرفت‌ها چالش‌های فقهی و حقوقی متعددی را نیز به دنبال داشته است. این کتاب تلاش کرده است تا با نگاهی جامع و میان‌رشته‌ای، رویکردهای فقهی و حقوقی مرتبط با این موضوع را بررسی کند.

ساختار کلی کتاب

کتاب شامل ۵ فصل اصلی و یک مقدمه و نتیجه‌گیری است. هر فصل به بررسی یکی از جنبه‌های موضوعی مرتبط با فناوری سلول‌های بنیادی اختصاص دارد:

1. تعریف و مبانی علمی سلول‌های بنیادی؛
2. اصول فقهی و مبانی شرعی؛
3. چارچوب‌های حقوقی مرتبط؛
4. چالش‌های اخلاقی و فقهی؛
5. ۵. کاربردها، محدودیت‌ها و پیشنهادات.

فصل اول: تعریف و مبانی علمی سلول‌های بنیادی

این فصل به معرفی علمی سلول‌های بنیادی اختصاص دارد. موضوعات کلیدی این فصل عبارت‌اند از:

تعریف سلول‌های بنیادی: معرفی انواع سلول‌های بنیادی شامل سلول‌های جنینی، بالغ و پرتوان القایی.

پیشرفت‌های علمی: مرور تاریخچه و پیشرفت‌های تکنولوژی سلول‌های بنیادی.

کاربردها: استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌ها نظیر سرطان، دیابت، و بیماری‌های قلبی. این فصل زمینه علمی موضوع را فراهم می‌کند و اهمیت این فناوری را روشن می‌سازد.

فصل دوم: اصول فقهی و مبانی شرعی

در این فصل، مبانی فقهی مرتبط با فناوری سلول‌های بنیادی بررسی شده است. نویسنده اصول و قواعد زیر را تحلیل می‌کند:

قاعده لاضرر و لاحرج: بررسی تأثیرات این قواعد بر استفاده از سلول‌های بنیادی.

قاعده تسلیط: تحلیل مشروعیت مالکیت افراد بر سلول‌های خود.

قاعده حرمت جنین: چالش‌های فقهی مرتبط با استفاده از جنین‌ها در تحقیقات علمی.

این فصل تلاش می‌کند دیدگاه‌های فقهی را با مسائل علمی هماهنگ کند و به موضوعاتی چون حرمت حیات و کرامت انسانی بپردازد.

فصل سوم: چارچوب‌های حقوقی مرتبط

این فصل به بررسی مسائل حقوقی مرتبط با استفاده از سلول‌های بنیادی می‌پردازد:

قوانین داخلی: مرور قوانین موجود در ایران درباره برداشت و استفاده از سلول‌های بنیادی.

قوانین بین‌المللی: مقایسه تطبیقی چارچوب‌های حقوقی در کشورهای مختلف.

حقوق بیماران و پژوهشگران: بررسی رضایت آگاهانه و حریم خصوصی افراد در استفاده از سلول‌های بنیادی.

نویسنده تأکید دارد که چارچوب‌های حقوقی باید به‌گونه‌ای تنظیم شوند که از حقوق افراد محافظت کنند و از سوءاستفاده جلوگیری شود.

فصل چهارم: چالش‌های اخلاقی و فقهی

این فصل به چالش‌های اخلاقی و فقهی فناوری سلول‌های بنیادی اختصاص دارد. موضوعات مهم این فصل شامل موارد زیر است:

مسائل اخلاقی: مانند برداشت سلول‌های بنیادی از جنین‌های انسان و احتمال نقض کرامت انسانی.

دیدگاه‌های فقهی: اختلاف‌نظر میان فقها درباره مشروعیت استفاده از جنین‌ها.

تضادهای فرهنگی و اجتماعی: واکنش‌های مختلف جوامع اسلامی و غیراسلامی به این فناوری.

نویسنده تلاش کرده است این چالش‌ها را با ارائه دیدگاه‌های متفاوت تحلیل کند و راهکارهایی برای رفع آن‌ها ارائه دهد.

فصل پنجم: کاربردها، محدودیت‌ها و پیشنهادات

در این فصل، نویسنده به کاربردهای عملی و محدودیت‌های قانونی و شرعی فناوری سلول‌های بنیادی می‌پردازد:

کاربردهای درمانی: استفاده از سلول‌های بنیادی در تولید داروها و درمان بیماری‌های ژنتیکی.

محدودیت‌ها: مانند حرمت استفاده از سلول‌های جنینی در برخی موارد و چالش‌های حقوقی مرتبط با مالکیت سلول‌ها.