فقه حداقلی به‌عنوان یک گفتمان جدّی در مقابل فقه حداکثری، اگرچه متعاطیان و طرفداران کمی ندارد؛ اما کمتر به‌عنوان یک نظریه، ابعاد و زوایای آن واکاوی شده است.
شاید بخشی از این کاستی، مرهون مخالفت این دیدگاه با دیدگاه رسمی کشور باشد. حسن اجرایی، پژوهشگر حوزه علمیه قم، در این یادداشت اختصاصی برای فقه معاصر، تلاش دارد تا ابعاد این نظریه، پیامدهای آن و ریزنظریاتی که ذیل آن شکل گرفته است را توصیف کند.
مشاهده متن کامل یادداشت:🔻 ادامه …
شبیه‌سازی به‌ظاهر، امری نوپدید برای تولید مثل در طبیعت به شمار می‌آید؛ اما دکتر محدثه معینی فر معتقد است این امر سابقه زیادی در طبیعت دارد.
شبیه‌سازی اما شیوه‌های گوناگونی دارد که یکی از آنها، شبیه‌سازی از طریق سلولهای بنیادی است. دکتر محدثه معینی فر، عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین، مطالعات زیادی در زمینه ابعاد فقهی و حقوقی شبیه‌سازی داشته است که کتاب «شبیه‌سازی در دیدگاه‌های دینی و اندیشه‌های حقوقی»، یکی از نتایج آن است.
وی در این یادداشت اختصاصی برای فقه معاصر، به واکاوی چیستی شبیه‌سازی با سلولهای بنیادی، ضرورت بحث فقهی و حقوقی از آن، دیدگاه‌های فقیهان شیعه و سنی پیرامون آن و پیامدهای این دیدگاه‌ها می‌پردازد. مشروح یادداشت خواندنیِ این استاد و پژوهشگر فقه و حقوق، به‌قرار زیر است:🔻 ادامه …
خشونت علیه همسر، موضوعی است که در چند دهه گذشته، در کلمات مدافعان حقوق زنان بسیار به چشم می‌خورد.
امروزه با تدوین اعلامیه‌ها و منشورهای گوناگون حقوق بشر، مصادیق این خشونت، به‌روشنی و در اقسام گوناگون بیان شده است؛ از خشونت جسمی و روانی گرفته تا خشونت کلامی.
اما آیا خشونت علیه همسر، اختصاص به خشونت زوج علیه زوجه دارد؟ آیا صرف اینکه قدرت جسمی مردان غالباً نسبت به زنان بیشتر است، بدین معنا است که خشونت همواره از ناحیه زوج علیه زوجه است؟ آیا زوجه نمی‌تواند خشونت کلامی علیه زوجه را انجام دهد؟
دکتر زهره رجبیان، دارای مدرک سطح ۴ از جامعه الزهرا و عضو هیئت علمی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، در این یادداشت اختصاصی برای فقه معاصر، به واکاوی ابعاد خشونت علیه همسر و ابعاد گوناگون آن می‌پردازد. ادامه …
آینده‌پژوهی اگر در گذشته، نوعی تفریح و اسباب گذران وقت تلقی می‌شد و مردم با مراجعه به رمّالان و غیب‌گویان، تلاش داشتند تا صرفاً ظنّ و گمانی به آینده پیدا کنند؛ اما اکنون و با جدّی شدن هرچه بیشتر حکمرانی به‌مثابه سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری و اجرای قوانین در عرصه‌های گوناگون، آینده‌پژوهی اهمیتی مضاعف پیدا کرده است.
حال پرسش این است که آینده حکمرانی در فضای مجازی چگونه خواهد بود. حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدکاظم حقانی‌فضل معتقد است سرعت تحولات دنیای کنونی به‌اندازه‌ای است که حتی تحولات ده سال آینده را نیز به‌دشواری می‌توان پیش‌بینی کرد چه رسد به ۵۰ سال و ۱۰۰ سال آینده.
مدیر دانشنامه فقه معاصر اما پیش‌بینی جالبی پیرامون جایگاه دانش‌های دینی در حکمرانی فضای مجازی در آینده دارد. مشروح یادداشت اختصاصی این استاد و پژوهشگر حوزه علمیه قم، به‌قرار زیر است:🔻 ادامه …
تعارض برخی احکام فقهی با حق برابری انسانی، موردی معاصر نیست؛ اما ایجاد گفتمان آن و کوشش رسانه‌ای برای همه‌گیرشدن آن، امری نوپدید محسوب می‌شود.
یک‌بار از عدم برابری احکام زنان و مردان سخن گفته می‌شود و یک‌بار از تفاوت میان احکام مسلمان و کافر، و بار دیگر… . ابعاد این تعارضات یا شبه تعارضات، دسته‌بندی آنها، دیدگاه‌های پیرامون آنها و راهکارهایی که برای حل این تعارضات ارائه شده است، موضوعاتی است که حجت‌الاسلام محمدجواد احمدخانی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و پژوهشگر پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر، در این یادداشت اختصاصی، به آنها پرداخته است.
مشاهده متن کامل یادداشت: 🔻 ادامه …
اصول عملیه شرعی عمدتاً برای حل مسائل شرعی و ایجاد عذر نزد شارع هستند، اما در مواردی می‌توان از این اصول برای اثبات امور دنیوی و موضوعات حقوق مدنی نیز بهره برد، به شرط آنکه با اصول حقوقی و معیارهای قانونی سازگاری داشته باشند.
یکی از چالش‌های فقه و حقوق اسلامی، میزان استفاده از اصول عملیه برای حل مسائل آن است. از سویی، اطلاق ادلّۀ حجیت اصول عملیه، آن را در موارد شک و فقدان دلیل معتبر، به‌صورت مطلق حجت می‌کند و از سویی، استفاده زیاد از آن در فقه و حقوق، این دو دانش را عالم واقع دور می‌سازد و همچون رسالت اصلی اصول علمیه، صرفاً عذری را نزد شارع به ارمغان می‌آورد، بی آن که سودای رسیدن به واقع را داشته باشد.
در گفتگوی اختصاصی با دکتر مهدی مقدادی داوودی، جایگاه اصول عملیه در فقه و حقوق مدنی را به بحث گذاشته‌ایم.
مشاهده متن کامل گفتگو:🔻 ادامه …
آیا اینکه برای تشخیص یک موضوع فقهی باید به کارشناس مرتبط با آن موضوع مراجعه کرد، به معنای حجیت قول آن کارشناس است یا آنکه فقیه باید از قول آن کارشناس قانع شود و در حقیقت آنچه حجت است تشخیص و قطع فقیه است؟
در هنگام اختلاف میان کارشناسان تشخیص آن موضوع، چه باید کرد؟ اساساً مراد از کارشناس، چه کسی است؟ آیا مراد، غالب کارشناسان آن موضوع هستند یا متدینین آنها یا همه آنها یا…؟ ادامه …
آیا اقتصاد مساوی با قراردادهای مالی است و به‌تبع، فقه اقتصاد نیز همان فقه قراردادها یا اعم از آن است؟ شاید بتوان گفت پیش‌فرض تمام یا غالب فقه اقتصاد پژوهان بر این‌همانی میان این دو یا اعم بودنِ اولی نسبت به دومی است؛ درحالی‌که به نظر می‌رسد اقتصاد، اساساً غیر از قراردادهای مالی است. اقتصاد شامل مباحث کلی مالی مانند جایگاه بانک، بورس، مسئله تورم، مسئله پول و مانند آن است که نه اختصاص به قرارداد خاصی دارد و نه مختص به قراردادها هستند.
مشاهده متن کامل پرونده:🔻 ادامه …
سومین نشست تخصصی مدرسه عالی سطح چهار حوزه علمیه خراسان به مناسبت هفته پژوهش با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن ملکی خراسانی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد برگزار شد. استاد ملکی در این نشست پیرامون «ضرورت موضوع‌شناسی در فقه» سخن گفت و به تبیین و بررسی واژه «موضوع» در لغت و قرآن کریم، معنای اصطلاحی «موضوع»، رابطه موضوع با فعل مکلف، رابطه «لِم شناسی» و موضوع‌شناسی، منابع شناخت «موضوع» در فقه آل محمد (ص) پرداخت. آنچه می‌خوانید تقریر «علی محدث اردبیلی» از این ارائه است. ادامه …
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر مجید رضایی دوانی، زاده ۱۳۳۹ کازرون، یکی از مهم‌ترین پژوهشگران و اساتید فقه اقتصاد کشور به شمار می‌آید. عضو توأمان شورای فقهی بورس و بانک مرکزی، در این یادداشت شفاهی، به دنبال بیان مهم‌ترین چالش‌های فقه اقتصاد است. به باور این عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید، عدم فهم موضوعات اقتصادی و ناآشنایی با علوم روز، از مهم‌ترین چالش‌های فقه اقتصاد به شمار می‌آیند.
مشاهده کامل یادداشت شفاهی متن: 🔻 ادامه …