محمدصادق ابراهیمی

مبادی فقه تکالیف شهروندی / ۱۷

تکالیف شهروندی، هر اندازه مفهوم جدیدی است که بیش از چند دهه از عمر آن نمی‌گذرد اما تکالیف شهروندی در فقه اسلامی، از آن هم نوپاتر است و به‌سان طفلی می‌ماند که هنوز مراحل کودکی خود را طی می‌کند. در فقه اسلامی، اگرچه بحث از «تکالیف»، عمری به درازنای عمر فقه دارد؛ لکن تکالیفی که به‌موجب «شهروندی» ایجاد می‌شوند، مفهوم جدیدی است که نیازمند گفتگو و واکاوی بیشتری است. حجت‌الاسلام محمدصادق ابراهیمی، دانش‌آموخته حقوق جزای جامعه المصطفی قم، در این یادداشت اختصاصی، در پی واکاوی این مفهوم نوپدید فقهی و حقوقی است. ادامه 

استاد سید محمدعلی ایازی، در گفتگوی اختصاصی با فقه معاصر بررسی کرد:

مبادی فقه تکالیف شهروندی / ۱۶

برای فهم دقیق و واضح حقوق و تکالیف شهروندی، لازم است نسبت این دو با مفاهیم مشابهشان واکاوی شود. در مقابل حقوق شهروندی، مفاهیمی همچون حقوق بشر و حقوق شهرنشینی قرار دارد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محمدعلی ایازی، در گفتگوی اختصاصی با فقه معاصر، به دنبال بیان تفاوت‌های این مفاهیم با یکدیگر است. به باور این استاد و نویسنده حوزه و دانشگاه، حقوق و تکالیف شهروندی، از جهات و ابعاد گوناگونی با حقوق بشر و حقوق شهرنشینی تفاوت دارد؛ جهاتی همچون گستره جریان، مخاطب و نوع نظام حقوقی. این استاد حوزه و دانشگاه در این گفتگوی اختصاصی، تلاش دارد موضوعی را بکاود که در فقه و حقوق اسلامی، سابقه چندانی ندارد. مشروح این گفتگو، از نگاه شما می‌گذرد: ادامه 

نمایه مقالات حقوق و تکالیف شهروندی

مبادی فقه حقوق شهروندی / ۱۵

تکالیف شهروندی، کمتر به‌عنوان یک دانش، و فقه تکالیف شهروندی نیز کمتر به‌عنوان یک باب فقهی مطرح شده است. همان‌طور که به قول آیت‌الله بروجردی، فقه شیعه حاشیه بر فقه اهل‌سنت بوده است، تکالیف شهروندی نیز همواره ذیل حقوق شهروندی قرار می‌گرفته است؛ یا به جهت فرع بودن و اهمیت کمتر آن، و یا ازاین‌رو که هر حقی ملازم با تکلیفی در سوی دیگر است و لذا ذکر حقوق شهروندی، ما را بی‌نیاز از تکالیف شهروندی می‌نماید. همین امر موجب شده است تا کمتر پژوهشی با عنوان «تکالیف شهروندی» صورت گرفته باشد. باتوجه‌به این امر، در زیر نمایه مقالات شهروندی که طبیعتاً اکثر قریب به‌اتفاق آنها در موضوع حقوق شهروندی هستند از نگاه شما می‌گذرد. باتوجه‌به کثرت مقالات در این موضوع، تلاش شده است در سه بخش قرآن و حدیث، فقهی و حقوقی، و جانمایی شوند.
ادامه 

حجت‌الاسلام دکتر محمدمهدی کریمی‌نیا طی یادداشتی اختصاصی بررسی کرد:

مبادی فقه تکالیف شهروندی / ۱۴

شناخت تکالیف شهروندی، در گروه شناخت مفهوم «شهروندی» است. کم نیستند کسانی که به واسطه عبارت «شهر» در واژه شهروندی، آن را به سکونت در شهر تفسیر می‌کنند. حجت‌الاسلام دکتر محمدمهدی کریمی‌نیا که علاوه بر تحصیلات حوزوی، رشته حقوق جزا را نیز در دانشگاه دنبال کرده است، در این یادداشت اختصاصی که برای فقه معاصر نگاشته است، در پی توضیح دقیق مفهوم شهروندی و ابعاد و زوایای آن است. ادامه 

سید محمدعلی ایازی

مبادی فقه تکالیف شهروندی / ۱۳

نوپدید بودنِ گفتمان حقوق شهروندی، موجب شده است تا ابعاد فقهی آن نیز چندان واضح نباشد. یکی از این موارد، تفاوت میان تکالیف و حقوق شهروندی است؛ اینکه تکالیف به کدام بخش از فقه شهروندی اشاره دارد و حقوق، کدام بخش را شامل می‌شود. استاد سید محمدعلی ایازی معتقد است باب فقهی «فقه حقوق و تکالیف شهروندی» از سه بخش تشکیل شده و منحصر در حقوق و تکالیف نیست. او در این یادداشت اختصاصی، به‌صورت دقیق و همراه با ذکر مثال‌های متعدد، تلاش دارد تا تصویری واضح از «فقه حقوق و تکالیف شهروندی» و نسبت میان حقوق و تکالیف شهروندی ارائه کند. ادامه 

حسین ادبی

حسین ادبی چَرَمی

مبادی فقه حقوق شهروندی / ۱۲

تمرکز محافل علمی حقوقی به‌خصوص حقوق اساسی بر حقوق شهروندی پس از جنگ جهانی دوم، موجب شد تا سخن از «تکالیف شهروندی» به حاشیه کشانده شود. این مهجوریت به «فقه تکالیف شهروندی» نیز سرایت کرده و اگرچه پژوهش‌های و نگاشته‌هایی پیرامون فقه حقوق شهروندی به نگارش درآمده است؛ اما تعداد پژوهش‌های فقه تکالیف شهروندی، بسیار لاغر است. شاید بتوان یکی از مزایای فقه اسلامی و شیعی را پرداخت به مباحث تکالیف شهروندی در ضمن منابع غنی خود از جمله عهدنامه مالک‌اشتر و رساله حقوق امام سجاد (علیه‌السلام) دانست. حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین ادبی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان، در این یادداشت اختصاصی، به دنبال بررسی مزایای فقه تکالیف شهروندی شیعی برای حضور در عرصه بین‌الملل است؛ مزایایی که تاکنون کمتر در محافل علمی از آنها سخن گفته شده است. ادامه 

حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدعلی خادمی کوشا طی یادداشتی شفاهی بررسی کرد:

پرونده فقه تکالیف شهروندی/11

مبادی فقه حقوق شهروندی / ۰

وجود یا عدم وجود ادله جدید در دانش فقه، از چالش‌های مهم ابواب نوپدید فقهی در عصر حاضر است که یکی از مهم‌ترین و نوپدیدترین آنها، باب فقه تکالیف شهروندی است. از سویی، سنتی‌ها اضافه شدن هیچ دلیلی به دانش اصول فقه را برنمی‌تابند؛ و از سویی دیگر، نواندیشان به ادله‌ای مانند اصل عدالت، اصل کرامت و مقاصد شریعت تأکید می‌ورزند. حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدعلی خادمی کوشا، مدیر گروه «دانش‌های وابسته به فقه» پژوهشکده فقه و حقوق، معتقد است فارغ از پذیرش یا عدم‌پذیرش این ادله، لازم است در دانش اصول فقه، به‌صورت تفصیلی مورد بحث قرار گیرند. عضو شورای علمی گروه مبادی فقه معاصر پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر، در این یادداشت شفاهی اختصاصی، به واکاوی ابعاد ادله نوپرداخت در مسائل مستحدثه به‌خصوص فقه تکالیف شهروندی می‌پردازد. ادامه 

حجت‌الاسلام‌والمسلمین غلامرضا پیوندی طی یادداشتی اختصاصی بررسی کرد:

پرونده فقه تکالیف شهروندی/11

مبادی فقه حقوق شهروندی / ۰

حجت‌الاسلام‌والمسلمین غلامرضا پیوندی، اگرچه دکتری خود را در رشته حقوق جزا دریافت کرده است اما سال‌هاست که در کنار آن، به مسائل حقوق اساسی و از جمله حقوق شهروندی نیز علاقه نشان داده است. عضو شورای علمی گروه فقه امر شهروندی پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر، در این یادداشت شفاهی، تلاش داشته است تا تفاوت‌های بین حقوق شهروندی و تکالیف شهروندی را بیان کند. باتوجه‌به نگاشته‌ها و پژوهش‌های کمی که در مورد تکالیف شهروندی وجود دارد، شاید بتوان گفت این یادداشت، یکی از اولین نگاشته‌ها پیرامون بیان تفاوت‌های این دو موضوع مهم فقه امور شهروندی است. مشروح یادداشت اختصاصی عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در پی می‌آید: ادامه 

حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی شریفی مطرح کرد:

پرونده فقه تکالیف شهروندی/10

مبادی فقه حقوق شهروندی / ۰

هر چه‌قدر حقوق شهروندی، مفهومی نوپدید است که پرداخت فقهی به آن نیز دیرینه چندانی ندارد، تکالیف شهروندی مفهومی، نوپدیدتر از آن است که گفتمان فقهی آن نیز به‌تازگی مطرح شده است؛ بنابراین بیش از اینکه به حل مسائل و تولید قواعد و ادله آن پرداخته شود، لازم است ابتدا مراد دقیق از آن روشن شود. این موضوع را با حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی شریفی، دبیر گروه «فقه امور شهروندی» پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر در میان گذاشتیم. این استاد و پژوهشگر حقوق شهروندی، ابعاد گوناگون تکالیف مرتبط با حوزه شهروندی و مراد دقیق از تکالیف شهروندی را بیان کرد. به باور شریفی، حقوق شهروندی اگرچه تکالیفی را به عهده دولت می‌گذارد، اما این تکالیف، تکالیف شهروندی نام نمی‌گیرند. مشروح گفتگوی اختصاصی فقه معاصر، با این نویسنده و پژوهشگر فقه حقوق شهروندی، از نگاه شما می‌گذرد: ادامه