در دهه‌های اخیر اما دو اتفاق مهم برای فقه قضای شیعی افتاده است: یکی وقوع انقلاب اسلامی ایران و حاکمیت فقه بر جامعه اسلامی، و دیگری، پیدایش ابعاد جدیدی از جرایم، شیوه‌های کشف جرم و دادرسی در دستگاه‌های قضایی. همین امر موجب شده است که فقه قضای پیشینی که با مسائلی تقریباً ثابت، سال‌ها در میان ابواب فقه سنتی جا خوش کرده بود، مسائل نوپدید فراوانی را فراروی خود ببیند که پاسخ به آنها، نیازمند تلاشی افزون و احیاناً تغییر در برخی مبانی و پیش‌فرض‌های این باب فقهی است. ادامه …
در رابطه با شرایط قاضی، اموری مانند بلوغ، عقل، ذکورت، ایمان، طهارت مولد، عدالت، رشد و اجتهاد ذکر شده است. فقها در کتب فقهی خود، این شرایط را به‌صورت دقیق و تفصیلی مورد واکاوی قرار داده‌اند. آیت‌الله علیدوست اما پیش از بررسی این شروط، معتقدند این شروط، مبتنی بر پیش‌فرض‌هایی هستند که تا آنها بررسی نشوند، بحث از شروط قاضی، طولانی، مبهم و غیردقیق خواهد شد. در زیر این پیش‌فرض‌ها که برگرفته از جلسات ششم تا دهم درس خارج فقه قضای ایشان در مهرماه ۱۳۹۸ است، با کمی تصرف و ویرایش، تقدیم می‌شود. ادامه …
اشاره: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حجتﷲ فتحی، سال‌هاست که در زمینه فقه و حقوق جزا، به تدریس و پژوهش می‌پردازد. زاده ۱۳۴۶ آمل، پس از آنکه در کنار تحصیل دوره خارج، در سال ۱۳۷۲، به تحصیل در رشته حقوق در دانشگاه مفید پرداخت، … ادامه …
اشاره: قضاوت، دادرسی و دادستانی، یکی از ضرورت‌های زندگی اجتماعی است؛ چه اینکه تعرض به حدود الهی و پایمال نمودن حقوق دیگران در جوامع امر طبیعی است. ادیان الهی و نظامات حقوقی برای رسیدگی به تخلفات حقوقی، کیفری و جنایی … ادامه …
از مجموعه سیره و سنت پیامبر اکرم (ص) استفاده می‌شود که آن حضرت در چگونگی مواجهه با جرایم، درصدد ارائه الگوی خاص رفتاری بوده‌اند که این الگوی رفتاری از یک سری بایدها و نباید تبعیت می‌کرده است. برخی از این بایدونبایدها نسبت به انواع جرم و رفتارکنندگان از قبیل متهم، شاکی و دادرس، مشترک است و برخی از بایدونبایدها نسبت به نوع جرم و سمت افراد، متغیر است. ادامه …
امروزه دستگاه قضایی موفق، دستگاهی است که بتواند از خبرگان، کارشناسان، متخصصان و روش‌ها و دستگاه‌های جدید اثبات جرم، برای حل دعاوی و کشف صحت و سقم مدعیات استفاده کند. امروزه در دادگاه، دیگر لعان، مطرح نیست بلکه برای کشف نسبت، از آزمایش دی‌ان‌ای استفاده می‌کنند. ادامه …
اشاره: دانشیان فقه قضا، گاه آن قدر درگیر چالش‌های ملی و داخلی می‌شوند که از ظرفیت بین‌المللی این باب فقهی غفلت می‌کنند. شاید همین امر بوده است که تاکنون حتی گفتمان بین‌المللی شدن فقه قضا نیز مطرح نشده است. حجت‌الاسلام … ادامه …
اشاره: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حجتﷲ فتحی، زاده ۱۳۴۶ آمل و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. او در کنار تحصیلات حوزوی و اتمام دروس خارج در محضر اساتید بزرگ حوزه علمیه قم، دروس دانشگاهی را نیز در رشته حقوق … ادامه …
فقه قضاء اسلامی، اگرچه قرن‌هاست مورد بحث و گفتگوی فقها قرار دارد، اما هنوز هم ابعاد ناگفته‌ای دارد که لازم است به آن پرداخته شود. یکی از این ابعاد، مبانی و پیش‌فرض‌های این دانش است؟ اینکه آیا این باب فقهی، مخترع شارع است یا امضای روش‌های قضایی ادیان و امت‌های گذشته؟ چه مبانی در ذهن فقها برای واکاوی گزاره‌های فقه قضا وجود دارد؟ آیت‌الله رحمانی فرد (سبزواری) که سال‌ها در مرکز تخصصی قضاء، به تدریس فقه قضا مشغول بوده است، در این یادداشت شفاهی، به این پرسش‌ها پاسخ داده است. مشروح این یادداشت اختصاصی به‌قرار زیر است: ادامه …
حجت‌الاسلام دکتر سید محمد موسوی صدیق، هم دروس حوزوی را خوانده است، هم مباحث فقه قضایی را آموخته است و هم چند سالی است که به‌عنوان قاضی رسمی دادگستری شهر تهران به فعالیت می‌پردازد. همین امر او را یکی از بهترین افراد برای گفتگو پیرامون چالش‌های فقه قضا قرار می‌دهد. رئیس شعبه ۲۴۸ دادگاه حقوقی تهران معتقد است آنچه در کتاب‌های فقه قضا مندرج است، کاربرد زیادی در دادگاه‌ها ندارد و غالب موضوعاتی که در دادگاه‌ها مورد ابتلا است، در کتب فقه قضا بحث نشده است. به باور این قاضی دادگستری شهر تهران، شرط اجتهاد برای قضات، امروزه هیچ کاربردی ندارد و چیزهای دیگری برای قضاوت مهم هستند که با اجتهاد، فراهم نمی‌شوند. مشروح گفتگوی اختصاصی فقه معاصر با این پژوهشگر و قاضی دادگستری، در پی می‌آید: ادامه …